Уцув материаллари. Маъруза матни


Download 426.44 Kb.
bet11/40
Sana13.02.2023
Hajmi426.44 Kb.
#1194818
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   40
Bog'liq
Экпериментал психология УМК 2 курс 2020 2021

Таянч суз ва иборалар:
Эмоционал, %олат,ташхис, комплекс ёндаш,инсон,хусусият, психологик, саволнома.
5.1.Эмоционал уолатлар ташхисига комплекс ёндашув урнига тизимли
ёндашувни куллаш.

Замонавий жамиятнинг маданий нормалари уис-туйгуларни ифодалашда чекловни талаб уилади, шунинг учун инсон бугунги кунда уз уис- туйгуларини, кайфиятини узлаштириш ва назорат уилиш уобилиятини ривожлантириши керак. Х,ис-туйгулар ва уис-туйгуларда инсоннинг атроф- мууитга булган муносабатлари тажрибалари амалга оширилади ва ифодаланади. Ижобий тажрибалар объектга уизиуишнинг ривожланишига ёрдам беради, унга жалб уилади ва салбий нарсалар -даф уилади, уларни уаётингиздан олиб ташлаш, йуу уилиш истаги пайдо булади. Шунинг учун уам инсон учун уис-туйгулар уаракатга чорловчи ички восита уисобланади. Хис-туйгулар инсоннинг хатти-уаракати ва фаолиятига, уларнинг уаракатларига, муносабатларига, шахснинг ривожланишига ва улар еришаётган натижаларга ундовчи таъсир курсатади. Х,ис-туйгулар (лотинча эмовере-уаяжонланмоу, уаяжонланмоу), уатъий маънода, туйгунинг бевосита, ваутинчалик тажрибасидир.
Улар учта асосий компонентни уз ичига олади:

  1. Физиологик компонент уис-туйгулар (юрак тезлиги, нафас олиш тезлиги, метаболик жараёнлардаги узгаришлар, гормонал ва уоказо.).

  2. Психологик компонент-уауиуий тажриба (уувонч, уайгу, ууруув ва бошуалар.). 3. Хулу-атвор компоненти-ифода (юз ифодалари, имо-ишоралар)




ва турли харакатлар (парвоз, кураш ва бошкалар.) Хцссиётларнинг дастлабки икки таркибий кисми уларнинг ички куринишлари булиб, улар тана ичида "ёпик" булади.


З.Учинчи компонент - хатти-сиз ташкарига чикиш ва ортикча миссий энергия чикариш имконини беради. Инсоннинг жисмоний ва рухий саломатлиги учун ортикча энергияни уз вактида чикариш зарур. У шахс ва жамият учун макбул булган хар кандай харакат ва харакатлар: очик уйинлар, юриш, югуриш, шаклантириш, ракс ва маиший куринишларда юзага келиши мумкин.

  1. Инсон эмоционал олами хусусиятларининг психологик ташхиси.

Шахснинг эмоционал ривожланиши муаммоси психологияда энг мураккаб ва кам урганилган муаммолардандир. Бу масала хакида бир-бирига зид фикрлар мавжуд. Бир катор психологлар (К. Изард, Х. Остер, П. Экман) хиссий тизимнинг тугма ва шахснинг бошка куйи тизимларига нисбатан энг етук эканлигига ишонишади. Бу ушбу тизимнинг функционал ахамияти билан бондик булиб, у жуда куп хаётий функцияларга хизмат килади. Шундай килиб, К. Изард шундай ёзади: "индивидуал хиссий тажриба сифати инсон хаёти давомида узгармай колади, лекин уни юзага келтирувчи сабаблар ва унинг окибатлари шахснинг етуклик даражасига бокчик" . \ис- туйгуларнинг адаптив функцияси хакидани баёнот К.Изард назарияси учун асосий нукта хисобланади. Уларнинг ривожланиши хакида тасаввур берувчи . Хцссиётларнинг пайдо булиши ва ривожланиши жараёни биологик конуниятларга буйсунади. Яна бир нуктаи назар, инсоннинг хиссий сохаси барча рухий жараёнлар каби ривожланади. Шахснинг рухий холатини тахлил килиш, индивидул ва ижтимоий хаётнинг бир хил барометридир деган хулосага келди. Бу рухий холатлар орасида у инсоннинг пессимистик ва оптимистик кайфиятини назарда тутган. Унинг назариясига кура, ноумидлик ва оптимизм ёкцмсиз ёки ёкцмли хис-туйгуларнинг устунлиги ва фикрлашнинг тегишли тузилиши билан ажралиб туради, деб хисоблаган. Шунинг учун хам улар ташки ва ички муносабатлар (мухит холати ва шахс эхтиёжлари уртасидаги муносабатлар) уртасидаги мослик даражасини ифода етибгина колмай, балки инсоният жамияти маълум бир даврда тараккий этяптими ёки кайта тикланяптими деб курсатади. С. Л. Рубинштейн инсоннинг хиссий хаётида учта даражани аниклайди. Биринчи даража- органик таъсирчанлик-хиссий сезгирлик даражаси. Бунга асосан органик эхтиёжлар билан боглиц булган элементар ёки жисмоний лаззатланиш ва




норозилик хис-туйгулари киради. Бундай хис-туйгулар муайян хиссиётнинг миссий оханги сифатида харакат килиши мумкин. Улар аникланмаган характерга эга булган шахснинг умумий фаровонлигини хам ифодалаши мумкин. Мисол, бегубор согинч, ташвиш ёки кувонч хисси. Миссий куринишларнинг юкори даражаси объектив идрок ва объектив харакатга мос келадиган объектив хис-туйгулардан иборат. Туйгунинг объективлашуви уни англашнинг юкори даражасини англатади. Бефойда ташвиш урнида бир нарсадан куркиш келади. Инсон хамиша нимадандир куркади, худди нимадандир хайрон колади ва кимнидир севади. Бу даражада хис-туйгу инсоннинг дунёга булган муносабатининг онгли тажрибасида уз ифодасини топади. Учинчи даража умумлашган дунёкараш хиссиётларидир. Улар шахс хаётига органик равишда киритилган хиссий соханинг асосий куринишларини ташкил этади. Миссий соханинг иккинчи ва учинчи даражалари тугма эмас, тарбия махсулидир .Инсон фаолиятига таъсир этиш нуктаи назаридан хиссиётлар стеник ва астеникларга булинади. Стеник хиссиётлар фаолликни рагбатлантиради, инсоннинг кучларининг энергияси ва кучланишини оширади, уни харакатлар ва баёнотларга ундайди. Жим туришимиз, харакатсиз туришимиз кийинлашади. Аксинча, астеник хиссиётлар каттикдик ва пассивликка сабаб булади. Шундай килиб, уят хиссини бошдан кечирган талаба купинча ички виждон азобини бошдан кечиради ва "сояларда" колишга харакат килади. Инсоннинг холати ва шахсиятига караб, хис-туйгулар уларнинг хатти-харакатларига турли йуллар билан таъсир килиши мумкин. Хар бир инсон хисларнинг чукурлиги ва баркарорлигида алохида фаркларга эга. Баъзи кишиларда улар табиатда юзаки булиб, осон ва бехато окади, бошкаларида эса туйгулар уларни бутунлай кулга олиб, онгида чукур из колдиради. Бу хар бир халкнинг узига хослигини белгилайди, уларнинг индивидуаллигини белгилайди.

  1. Саволномалардан фойдаланиш.

Эмоционал холатларнинг амалий урганишда синалувчиларнинг эмоционал холати даражасини аниклаш максад килиб куйилган. Суровномада 30 нафар университет талабалари иштирок этишди: 14 нафар киз (педагогика институти, 4-курс) ва 16 нафар угил (техника институти, 4-курс). "Хиссий аклингизни текширинг" (муаллиф Г. Г. Ларин) тестидан фойдаланган. Тест 3 кисмдан иборат: а кисм-узингизга муносабат (ички, шахсий ЕХ); б кисм - бошкаларга муносабат (ижтимоий, коммуникатив ЕХ); C кисм - умуман хаётга муносабат (кундалик, кундалик ЕХ).







Баланд даража
(114-152 балл)

Урта даража
(68-113 балл)

Паст даража
(З8-67 балл)

Педагогика институти

21%

79%

0%

Техника институти

6%

94%

0%


Педагогика институтидан суровда катнашган кизлардан 21% миссий ривожланиш даражаси юкори. колган 79% эса уртача даражага эга. Техника институти талабалари (угил болалар): 6 % (юкори даража). 94 % (урта даража). Барча талабалар киссий ривожланиш юкори ва уртача даражасини бор. кайси гуманитар ва техник режимларни кам талабалар уз кис- туйгуларини бошкаришингиз мумкин. деган маънони англатади. уларнинг жисмоний ва рукий саломатлиги учун акамиятсиз эмас. Шунингдек. уларнинг узаро таъсири маданиятига ва умуман. талабалар жамоасидаги киссиётга кам ижобий таъсир курсатиши мумкин.
Бинобарин. техник мутахассислик йигитлари ва гуманитар мутахассислик кизларининг киссий колати деярли фарк килмайди. бир карашда бундай фарклар мавжуддек туюлсада. Шундай килиб. шахснинг шаклланишида психиканинг эмоционал сокаси ва унинг ривожланиши кал килувчи акамиятга эга. Синов маълумотлари техник ва гуманитар йуналишдаги талабаларнинг киссий колати деярли фарк килмаслигини аниклади.

  1. мавзу буйича назорат саволлари:

1.Эмоционал колатларнинг субъектив мезонларини тушунтиринг?
2.Эмоционал колатлар ташхисига комплекс ёндашув урнига тизимли ёндашувни куллаш кандай амалга оширилади?

  1. Инсон эмоционал олами хусусиятларининг психологик ташхиси буйича маълумот беринг?

  2. Саволномалардан фойдаланиш тартибини тушунтиринг?


  1. Мавзу: Эмоцияларни ташуис этиш.

Режа:


    1. Юз ифодаси орцали эмоцияларни ташхис этиш.

    2. Ранглар тестидан фойдаланиш.

    3. Шахснинг эмоционал холати, безовталиги ва депрессиясини урганиш.


    1. Шахснинг оптимизмини урганиш.


    1. Узини- узи эмоционал идора килиш.


    1. Шахснинг узини узи эмоционал идора цилишини урганиш.



Download 426.44 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   40




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling