Уйғониш даври фалсафаси

2-masala. Sotsiologiya fani asoslarining tarkib topishi va rivojlanishi. Sotsiologiyani fan sifatida tasavvur etish uchun eng avvalo, uning vujudga kelishi va tarixiy rivojlanish bosqichlarini o`rganish muhim ahamiyatga egadir. Ijtimoiy hayot rivojlanishi qonuniyatlarini o`rganishga qaratilgan ta`limotlar, qarashlar eramizdan avvalgi IV asrdayoq yunon faylasuflari asarlarida yoritilgan.

Antik dunyo sotsiologiyasi jaxon sotsiologiya maktabining nazariy-ma`naviy poydevori va unga doimiy ilxom bagishlovchi bebaxo obidasi xisoblanadi.Antik dunyo xayotiga insonni inson tomonidan sotish va sotib olish tartibotlarining kirib kelishi bilan tabiatni uzlashtirish, tabiat bilan xamkorlik kilish va u bilan uygunlashish urniga insonni ekspluatatsiya kilish davri boshlandi. Bu esa antik davr uchun xos bulgan insonning ma`naviy xurligi davrining tanazzulga yuz tutishiga sabab buldi.

Antik davr sotsiologiyasi uzi yuzaga kelgan davr ijtimoiy tuzumi va tartibotlari, davlat va jamiyat kurilishi, ana shu tizimlardagi shaxslarning urni va roli, siyosiy va ma`naviy xayot jarayonlarining yorkin va real ifodalovchisi sifatida goyatda saboklidir.

Antik davr sotsiologiyasining ilk namunalari Kichik Osiyoning garbiy soxillari — Ioniya ulkasi shaxarlarida yashovchi greklar tomonidan dunyoga keltirildi.

Antik dunyo sotsiologiyasini yuzaga kelishi xamda tarakkiyot tendentsiyalari xususiyatlaridan kelib chikkan xolda uni shartli ravishda kuyidagicha guruxlash mumkin: