Улашиш Фото: Tereshchenko Dmitry/Shutterstock Ҳарбий пенсионер, подполковник Шокир Долимов короновирус пандемияси дунёда кўп саволларни юзага келтираётганлиги

Бундай воситалар жумласига:
– энг хавфли юқумли касалликларни қўзғатадиган микробларнинг алоҳида турлари;
– ўта заҳарли хусусиятга эга айрим микробларнинг (хусусан бактерияларнинг) ҳаётий фаолияти натижасида юзага келадиган маҳсулотлар – микробли токсинлар киради.
Дон экинлари, саноат учун хом ашё берадиган қишлоқ хўжалигининг техник экинларини йўқ қилиш ва бу билан давлатнинг иқтисодий қудратига путур етказиш мақсадларида чигиртка, колорадо қўнғизи ва шу каби, қишлоқ хўжалик экинларига зарар етказадиган энг хавфли зараркунандалар душман томонидан атайин қўлланилишини кутиш мумкин.
Микроорганизмлар, шу жумладан, юқумли касаллик қўзғатувчилар ўз ўлчами, тузилиши ва биологик хусусиятига кўра муайян синфларга, хусусан бактериялар, вируслар, риккетсиялар ва замбуруғларга бўлинади.
Бактериялар оддий бўлиниш йўли билан кўпаядиган ва фақат микроскоп орқали кўринадиган бир ҳужайрали микроорганизмлар.
Бактериялар қуёш нури, дезинфекция воситалари ва юқори ҳароратнинг бевосита таъсиридан ҳалок бўлиб, паст ҳарорат, ҳатто муз қопламасига кам таъсирчандир. Бактерияларнинг айрим турлари ноқулай шароитда омон қолиш учун ҳимоя капсуласи билан қопланиш ёки юқорида тилга олинган омилларга ўта бардошли спораларга айланиб қолишга қодир.
Бактериялар ўлат, туляремия (касал кемирувчилар орқали одам ва ҳайвонларга юқадиган оғир касаллик), куйдирги, манқа (отларда бўладиган юқумли касаллик), мелиоидоз каби, кўплаб оғир касалликларни қўзғатади.
Вируслар – ўлчамига кўра бактерияларнинг энг кичик турларига нисбатан юзлаб чандон майда микроорганизмлар.
Бактериялардан фарқлироқ вируслар фақат тирик тўқималар ҳужайраларида ривожланиши мумкин. Шу боис, ҳам улар ҳужайралар ҳисобига яшовчи паразитлар, деб аталади. Вируслар қуритиш ва музлатиш таъсирига чидамлидир. Вируслар табиий чечак, сариқ безгак, отларнинг Венесуэла энцефаломиелити, Ласса (Аргентина, Боливия) геморрагик безгаги каби, жуда оғир ва хавфли касалликлар тарқалишига сабаб бўлади.
Риккетсиялар бактериялар билан вируслар оралиғидаги микроорганизмлар гуруҳи.
Риккетсиялар ташқи кўриниши ва ўлчамларига кўра бактерияларга, ҳаёт тарзига кўра эса вирусларга яқин бўлиб, айрим турлари қуритиш ва музлатиш таъсирига чидамлидир. Риккетсиялар тепкили терлама (тошмали тиф), Ку-безгаги ва шу каби, бошқа касалликларни қўзғатади.
Замбуруғлар – тузилиши мураккаб, кўпайиш усулларига кўра бактериялардан фарқ қиладиган микроорганизмлар.
Замбуруғ споралари қуритиш, қуёш нурлари ва дезинфекция моддалари таъсирига ўта чидамли бўлади. Касаллик қўзғатадиган замбуруғлар таъсиридан юзага келган касалликлар ички органларнинг оғир, соғайиш жараёни узоқ кечадиган яллиғланиши (бластомикоз, гистоплазмоз) билан тавсифланади.
Микробли токсинлар – заҳарлилик даражаси юқори саналадиган айрим бактерия турларининг ҳаётий фаолияти давомида ажраб чиқадиган ҳосилалар.
Инсон (ҳайвон) организмига озиқ-овқат маҳсулотлари ва сув билан бирга сингиб кирган микробли токсинлар жуда оғир, аксарият ҳолларда ўлим билан якун топадиган заҳарланиш ҳолатларига олиб келади.
Бактериал токсинларнинг маълум турларидан бири, ўз вақтида даволанмаган 60-70% ҳолларда ўлим билан якунланадиган ботулин токсини саналади.
Токсинлар, айниқса, қуритилган кўринишдаги токсинлар музлатиш таъсири ва ҳавонинг нисбий намлиги тебранишларига етарлича чидамли бўлиб, ўзининг шикаст етказиш хоссаларини ҳавода 12 соатга қадар сақлаб қолади. Токсинлар узоқ қайнатилганда ва дезинфекция моддалари таъсирида парчаланади.