Uliwma pedagogika

Mashqalali oqitiw metodlari - mashqalali bayan etiw, bilimdi izlep taptiriw, izertlew
metodlari bolip bo`linedi. Mashqalali bayan etiw. Mug`allim da`stu`riy monologiyaliq 
(a`n`gime, tu`sindiriw, lektsiya) xa`m dialogiyaliq (gu`rrin`, sa`wbetlesiw) oqitiw metodlarin
qollap materialdi mashqa-lali bayan etedi. Bayan etiw barisinda oqiwshilar aldina mashqalali 
soraw, ma`sele, waziypa qoyadi, boljawdi aniq-laydi, pikirde xa`m a`melde ta`jiriybe o`tkeredi,
juwmaqlar shig`aradi, oqiwshilardi a`ste-aqirin mashqalani sheshiwge alip baradi xa`m sheship 
ko`rsetedi. Mashqalag`a oqiwshilardi qiziqtiradi, mashqalanin` mazmuni menen tanlandiradi,
jedelli pikirlewge xa`m mashqalanin` sirin xa`rta`repleme oylap ko`riwge u`yretedi. Oqiwshilar 
bolsa mashqalani sheshiw-din` jollarin qatan` tu`rde baqlap, boljaw, da`lillew xa`m
juwmaqtin` durislig`in izbe-iz tekserip baradi. Bilimdi izlep taptiriw. Mug`allim basshilig`inda
mash-qalanin` ayirim ta`replerin, oqiwshilardin` izlep tabiwg`a qatnasin bilimdi izlep taptiriw
metodi dep ataymiz. Geypara pedagog alimlar oni Evristikaliq metod depte ataydi. Izertlew. 
Eski mekteplerde qollanilg`an quri yadlap aliw metodinin` ornina 1920-1930 jillari izertlew
metodi ken` qollanila basladi. Sol da`wirlerde ayirim pedagoglar izertlew metodin oqitiwdin` 
bas, xa`tte universal metodi dep esapladi. Didaktikanin` rawajlaniwi, ta`jiriybenin` topla-niwi
menen xesh bir oqitiw metodi o`z orninda, za`ru`rli waqtinda, kerek jerinde qollanilg`anda g`ana 
jaqsi na`tiyje beriwi, bir oqitiw metodi ekinshi oqitiw metodinin` ornin basa almaytug`inlig`i,
xizmetin atqara almawi ta`n alindi.


Induktiv xa`m deduktiv oqitiw metodlari. Oqiwshilarg`a temani, oqiw materiallarinin`
logikaliq mazmunin jekeden uliwmag`a, uliwmadan jekege qaray aship, juwmaq shig`arip
u`yretiwde induktiv xa`m deduktiv oqitiw metodlari qollaniladi. Induktiv oqitiw metodi menen
oqiw materialin o`tkende misallardi, faktlardi tallaw, ta`jiriybelerdi ko`rsetiw, shinig`iwlardi
orinlaw, mashqalali sorawlarg`a juwap tabiw arqali oqiwshilar qag`iydani oylap tabiwg`a,
tu`sinik, teorema, nizamnin` ma`nisin ashiwg`a xa`m juwmaq shig`ariwg`a alip bariladi. 


Deduktiv metodin qollap oqiw materialin o`tkende uliwma qag`iyda, reje, formula, teorema
xa`m nizamdi tu`sindiriw arqali oqiwshilar jeke jag`daylarg`a, aniq ma`selelerge alip bariladi. 
Oqiwshilar uliwma qag`iydalardi, formulalardi, nizamlardi u`yrenip, olardan kelip shig`atug`in
juwmaqlardi o`zlestirip aladi. Deduktiv oqitiw metodi oqiwshilarda abstrakt oylawdi 
rawajlandiriwg`a, oqiw materialin tezirek o`tiwge xa`m waqitti u`nemlewge ja`rdem beredi.

---