Uliwma pedagogika

Qoshametlew. Qoshametlew oqiwshilardin` xarakteri xa`m minez-qulqindag`i unamli
kelbetlerdin` rawajlaniwi ja`ne bekkemleniwine ja`rdem beredi. Maqullawdan qoshametlengen 
oqiwshilar g`ana emes, al toliq klass bolipta za`rurli sabaqlar aladi. Oqiwshilar kollektivide jaqsi
boliw xa`m taza ju`rwuge umtiliwshiliq payda boladi. Xa`zir mektep ta`jiriybesinde 
qoshametlewdin` maqullaw, maqtaw, alg`is ja`riyalaw, siyliqlaw, nagradalaw, xu`rmetli
xizmetlerdi tapsiriw siyaqli formalari qollaniladi. 


Maqullaw-«duris», «jaqsi», «ju`da` jaqsi» degen so`zler ja`rdeminde qollaniladi. Sonday-
aq oqiwshinin` duris xa`reketlerin bas iyzew, miyiq tartiw, ku`lki menende maqullaydi. 
Baslawish klass oqiwshilari o`zlerinin` unamli xa`reketlerinin` maqullaniwina ju`de za`ru`r
boladi. Oqiwshinin` ele aniq shegine jetpegen jan`a baslanip kiyatirg`an unamli qilig`in 
baxalaw, qoshametlew og`ada paydali. Bunday qoshametlew-avans esabinda delinedi. Oqiwshini
joldaslari aldinda maqtaw, onin` minez-qulqina ta`sir etedi. Ol tek maqtag`an oqiwu`shig`a emes, 
al pu`tkil klassqa da ta`sir etedi. Na`tiyjede oqiwshilar barqulla jaqsi bolip ko`zge tu`siwge
xa`reket etedi. 


Maqtaw- bul oqiwshinin` minez-qulqinin` unamli ta`repin ko`rsetetug`in qoshametlewdin`
joqari formasi. Ma`selen, mug`allim oqiwishinin` o`z joldasina ja`rdemleskenin ko`rip «juda` 
jaqsi, a`ne, a`ne oqiwshi degen usinday boliw kerek», dep qoysa oqiwshi minez-qulqina ta`sir
etiledi. Egerde maqtaw klass yamasa mektep jiynalisi waqtinda bolsa bunday maqtawdin` 
ta`rbiyaliq a`xmiyeti artadi. Biraq tek maqtawg`a su`yene beriwge de bolmaydi. Ta`rtipsiz
oqiwshini qayta ta`rbiyalaw maqsetinde maqtaw qollanilg`anda onin` unamli ta`repin 
ko`rsetiwge mu`mkinshilik beretug`in isti orinlatiw kerek xa`m keyninen pu`tkil klass aldinda
maqtaw kerek. 


Alg`is ja`riyalaw. Jaqsi minez-qulqi, ja`miyetlik jumislarg`a aktiv qatnasqani ushin
oqiwshilarg`a mug`allim, mektep direktori, klass kollektivi atinan alg`is ja`riyalanadi. Mektep 
direktori awizsha alg`is ja`riyalaw menen bir qatarda jazba tu`rde de alg`is ja`riyalaw xuqiqina
iye. Bunday alg`islar klass kollektivi aldinda oqiwshilardin` uliwma jiynalisinda oqip esittiriledi. 

---

Alg`is ja`riyalaw oqiwshinin` ku`ndeligine jaziladi. Son`g`i waqitlari oqiwshinin` unamli isleri

ushin ata-anasina, olardin` jumis islep atirg`an jerine xat jiberiw arqali alg`is ja`riyalaw tu`ride 
kollanilip kiyatir. Bul tek g`ana ata-anani emes, al onin` islep atirg`an jerindede ko`birek tarbiya
ma`selelerine kewil bo`liwge mejburleydi. 


Siyliqlaw. Mekteplerde qoshametlewdin` siyliqlaw tu`ride qollaniladi. Ma`selen
oqiwshilarg`a kitap, teatrg`a bilet beriw, ekskursiyag`a jiberiw xa`m t.b. Jazg`i dem alisinda 
fermerlerge ja`dem bergeni ushin fermerler oqiwshilardi turistlik jollamalar menende siyliqlaydi.
Konkurs, olimpiada xa`m jaris jen`impazlari da siyliqlanadi Uliwma qoyilg`an maqsetti orinlaw 
ushin o`zinin` pu`tkil ku`sh jigerin aqil-oyin jumsag`an, xizmette do`retiwshilik, baslamaliliq
xa`m o`z betinshelik ko`rsetken ayrim kollektiv yamasa oqiwshilar siyliqlanadi. 


Nagrada. Nagradanin` en` joqari formasi bul oqiwshilarg`a beriletug`in maqtaw
gramatolari. Maqtaw gramotalari ayrim predmetler boyinsha erisilgen ayriqsha tabislari ushinda 
beriledi xa`m ol oqiwshilarg`a saltanatli tu`rde tapsiriladi. Ayrim jarislarda ko`zge tu`sken
oqiwshilarda xu`rmet gramotalari menen nagradalanadi.