Uliwma pedagogika

Ferg`aniy matematika, astronomiya, geografiya, fizika ilimlerinin` izertlew metodlarin
jaratti. Oqitiw metod-larin qollanip Damashq xa`m Bag`dad ilimiy oraylarinda, medreselerinde 
sabaq berdi. Observatoriya ushin arnawli a`sbaplar soqti, quyash saatin xa`m Nil da`r`yasinin`
betin o`lsheytug`in qural isledi. Xorezmiy geodeziya, matematika, geografiya, astronomiya xa`m 
basqa ilim tarawlarinda izertlew metodlarin qollanip ilimiy-a`meliy jumislar alip bardi.
Birinshilerden bolip induktsiya xa`m deduktsiya metodlarin qolladi, qosiw, aliw, ko`beytiw, 
bo`liw qag`iydalarin jaratti. Sekundti minutqa aylandiriw, qaldiq, korennen shig`ariw a`mellerin
oylap tapti. Ko`rgizbeli oqitiw, soraw-juwap, logikaliq bayan etiw, ta`jiriybe, baqlaw, sinap 
ko`riw metodlarina tiykar saldi. Ol bul oqitiw metodlarin, usillarin xa`m qurallarin
medreselerde, Bag`dadtag`i ilim sarayinda (danishpanlar u`yinde) balalardi oqitiwda qolladi. 


Farabiy oqitiw metodlarin, ta`lim-ta`rbiyanin` psixolo-giyaliq tiykarlarin, Estetikaliq ta`rbiya
metodlari menen qurallarin islep shig`iwda biybaxa xizmet etti. Ta`lim-ta`rbiyanin` eki; iqtiyarli 
xa`m ma`jbu`riy metodin ko`rsetti. Ol matematika, logika, meditsina, muzika, ta`biyat, xuqiq til
ilimleri menen shug`illandi xa`m bul ilimlerdin` izertlew metodlarin rawajlandirdi. O`rnek
metodina zor a`xmiyet berdi, tu`sindiriw metodin joqari baxaladi. Beruniydin` oqitiw metodlari,
usillari xa`m qural-larinan paydalaniwdin` ilimiy-a`meliy negizlerin islep shig`iwi xa`m olardi 
turmista qollawi onin` °rgenishtegi Ma`mun akademiyasin ashiwi, basshi xa`m pedagog bolip
islew da`wirine tuwra keledi. Ol ko`rsetpeli oqitiw metodlarinin` mu`mkinshiligine joqari baxa 
berdi, u`lgi ko`rsetip, qiziq-tirip oqitiwdin` ta`repdari boldi. «Mineralogiya» atli miynetinde
ka`sipke tayarlaw ustalarinin` o`ner u`yretiw metod-lari jo`ninde pikirlerin bayan etti. Sol 
waqitlari ken` tarqalg`an, bilimnin` ma`nisine tu`sinbey yadlap aliwg`a tiykarlang`an oqitiw
metodina qarsi boldi, tu`sindirip, ko`rsetip oqitiw metodlarinin` abzallig`in da`liyllep berdi. 
«Tu`siniw-yadlawdan jaqsi xa`m artiqmashdur», -dep jazdi alim. Beruniy oqitiw metodlarin
teoriyaliq jaqtan islep shig`iw xa`m ta`lim-ta`rbiyada qollaw menen didiaktikada o`zine ta`n
mektep jaratti.

Ibn Sino ilimiy isler menen shug`illaniwdi ta`lim-ta`rbiyanin` ilimiy-metodikaliq
tiykarlarin islep shig`iw menen baylanistirip alip bardi. Logikaliq oylaw, jeke baqlaw, ta`jiriybe, 
tu`sindiriw, a`n`gime xa`m gu`rrin` metodlarin qollanip oqitiwg`a kewil bo`ldi. Oqitiwda
oqiwshilardi o`zbetinshelikke u`yretiwdi oqitiwdin` negizgi usillarinan biri dep esapladi. 
Ha`zirgi da`wirde oqitiw metodlarina to`mendegishe talaplar qoyiladi: