Улугбек мби doc

Oqqanotning pushtdorligiga havo harorati va namlikning ta’siri.
(Laboratoriya tajribasi., Ortiqov.U.D. 2010y) 
 
Tajriba
Harorat, t° 
Havo namligi, % 
variant- 
lari 
30 % 
60 % 
90 % 
1 
15 
46 
87 
96 
2 
20 
108 
211 
208 
3 
25 
93 
333 
290 
4 
30 
41 
89 
34 
Jumladan, 25°S harorat va 30% namlikda 93 dona, 60% namlikda esa 333ta, 
90% namlikda 290 ta tuxum qo’ygan. Havo harorati 30°S dan oshganda tuxum 
qo’yish 30, 60, 90% namliklarda tuxum qo’yish 2,2; 3,7; 8,5 martaga kamayib 
ketgan. Oqqanotning O’zbekiston issiqxonalarida keng tarqalgan davri fevral-mart 
oylariga to’g’ri kelgan. 
Issiqxona oqqanoti O’zbekistonda birinchi marta 1973 yilda kuzatilgan 
bo’lib, oradan 5 yil o’tgach pomidor, bodring, baqlajon, garimdori va boshqa 
madaniy o’simliklarning ham issiqxonada ham ochiq daladagi asosiy 
zararkunandalardan biri bo’lib qoldi. Yangi va qulay ekologik sharoitga kelib 
qolgan oqqanot qisqa vaqt ichida O’zbekistonning ko’pchilik xududlariga tarqalib 
ulgurgan. Uning ommaviy tarzda ko’payishiga faqatgina issiqxonalarning 
kengayishi emas, balki O’zbekistonda ochiq daladagi qulay muhit va ozuqa 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

26
o’simliklarining turlari bo’yicha ko’pgina yetarli bo’lishi ham sababchi bo’lgan. 
O’simlik bitlari (Aphididae) issiqxonalardagi sabzavot ekinlarining asosiy 
zararkunandalaridan hisoblanadi. Ko’p yillik tadqiqotlarga asoson issiqxonalarda 4 
turdagi: Aphis craccivora Koch., A.gossypii Glow., Hyalopterus pruni F., Myzus 
persicae Sulz. o’simlik bitlari uchrashi aniqlangan. Issiqxonalarda o’simlik 
bitlarining zarari bodring ekinida boshqa ekinlarga nisbatan yuqori bo’lganligi 
kuzatilgan. Bodringda Aphis craccivora Koch va A.gossypii Glow turlari dominant 
hisoblangan (3.4 - 3.5-rasm). 
O’simlik bitlari barglar shirasini so’radi buning oqibatida poya va 
ildizlardagi uglevodlar miqdori keskin kamayib ketgan. Qattiq zararlangan 
barglarning shakli o’zgargan va buralib qolgan. Bundan tashqari barglarda hosil 
bo’lgan shiralarda saprofit zamburug’lar rivojlanib o’simliklar rivojlanishini 
susaytirgan, ba’zi hollarda esa o’simlik butunlay qurib ham qolgan (3.6-rasm).
Zararlangan o’simliklardagi hosil 30-51% gacha kamayishi mumkin 
(Yaxontov,1953; Kojayeva 1963).