Умумий Геологя Тошкент 2007 Ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта


Нефт газнинг хосил булишидаги миксгенитик назария


Download 0.91 Mb.
bet6/8
Sana23.12.2022
Hajmi0.91 Mb.
#1044807
1   2   3   4   5   6   7   8
Bog'liq
neft va gaz

Нефт газнинг хосил булишидаги миксгенитик назария. 1990 йилларга келиб нефт ва газнинг пайдо булиши тугрисида чоп этилган илмий асарлар, маколалар ва маълумотлар тахлили хамда дунё нефт-газ улкаларининг шаклланишини геодинамик нуктаи назардан урганиш асосида А.А.Обидов миксгенетик назарияни илгари сурди.
Унга кура, нефт ва газнинг хосил булишида асосий манба таркок органик моддалар билан бир каторда ер пустининг чукур катламларидан юкорида жойлашган чукинди жинслар томон харакатланаётган турли газ ва суюк моддалар булиб, улар таъсирида чукинди жинслардаги органик моддалардан углеводород хосил булади деб хисобланади.
Узбекистон худудида нефт ва газ хосил булишини миксгенитик фарази куйидаги маълумотларга асосланади: маълумки мезазой- кайназой чукинди катламлари ичида таркок органик моддалар куп микдорда учрайди, уз навбатида уларга катта чукурликдан келаётган флюидлар хам таъсир этади. Ер пустидаги иссиклик окимининг катта чукурликдан чикиб келаётган флюидлар билан узаро урин алмашинишидан ундан ортик аномал минтакалар вужудга келади. Уларга марказий Кизилкум, Бухоро – Хива регионалидаги фалеорифт сестимасидаги юкори хароратли иссиклик окими, Сурхандарё мигасинклиналидаги Боянгора майдони Фаргона тоглар аро ботигидаги Адрасман-Чуст аномаллигини ва бошкаларни мисол келтириши мумкин. Марказий кизилкум аномаллигида митан – водород эмонацияси (радиактив нурланишда вужудга келадиган газ махсулотлари) тажриба асосида аникланган. Бу ерда уч, мутадил (0дан 10гача), умумий фондга нисбатан 10000 шартли бирликка куп булган шиддатли ва доирасимон куринишдаги эманациялар ажратилган. Эманациянинг энг юкори киймати полиазой вулкон-тектоник структураси огзига тугри келади. Иссиклик окими зичлик кийматига ва аномал минтакалар майдонининг катта-кичиклигига караб, бошка жойларда катта чукурликда уларга мос келувчи эмонация махсулотларининг хосил булишини тахмин килиш мумкун. Бундай аномалиялар таъсирида булган минтакаларда жуда йирик нефт ва газ конларини жойлашганлиги А.А. Обидов фикрича мексгенитик фаразнинг асослилигини тасдиклайди.
Йукорида кайд килинган маълумотларга асосланиб А.А.Обидов нефт ва газларнинг бундай йул билан хосил булишини куйидагича изохлайди:
1). Нефт ва газнинг миксгенитик хосил булишида ернинг газсизланиши (дигазацияси) дан чукурликда пайдо булган флюидлар ва таркок органик моддалар бошлангич ашё хисобланади;
2). Узига хос термобарик шароитли иссиклик окими ва флюидлар харакатлана оладиган каналлари булган чукинди хавзалар миксгенитик йул билан хосл булишида чукурликдаги флюидлар окими таъсирида содир буладиган реакциялар сестимаси органик моддаларнинг парчаланиш жараёнига мос келади.
К.А.Клешчев, А.Н. Дмитриеский, А.М. Согалевич, Ш.С. Баланюк, В.В. Матвиенко, Б.М. Валяев ва бошка олимлар океан тубида углеводородларнинг хосил булишини миксгенетик фаразга якин килиб изохлайдилар. Унга кура, юкори мантиядаги ута асос жинсларнинг серпентинланиш жараёнида океан сувларининг ва улардаги карбанат ангидрит газининг парчаланишидан метаннниг гедротермал сентези содир булади. Шу сабабли органик моддаларга бой булган ва йукорида жойлашган чукинди жинсларга водороднинг шиддат билан кириб келишидан куп микдорда углеводородлар хосил булади. Шунга ухшаш гидродинамик холат ёш рифтлар ривожланаётган минтакаларга хам хос (Кизил денгиз, Кайман нови).
Тинч океанидаги Тонга ва Кермадек вулкон ороллари якинида куп микдорда тупланган углеводородларни урганган К.А.Клешчев (1996) океан тубида буладиган вулкон жараёнлари ва гидротермал окимлар таъсирида углеводородлар хосил булиши мумкинлигини асосладилар. Шу сабабли вулкон жараёнлари тез-тез кайтарилиб турадиган океан туби нефт ва газ пайдо булиши мумкин булган истикболли майдон хисобланади. Шунингдек изотопли текширувлар биокимёвий газлар таркибидаги водород ва углеводородларнинг енгил изотоплари табиий шароитда катта чукурликларда учраши мумкинлигини исботлади. Масалан, Каспий буйи ботогининг туз ости ёткизикларида хосил булган нефт-газ-конденсатли конларга катта чукурликдан чикиб келиб, катламларга сингаётган углеводородли флюидларнинг узига хос хусусиятларини (Б.М.Валяев 1997) аниклади. Яъни, купгина конларда геологик кесим буйича углеводородлар таркибинининг узгарувчанлиги, катламнинг ута юкори босимининг кескин узгариши, дизъюктив бузилишларнинг куюклашуви, флюидларнинг сукилиб кириши окибатида кушимча говакликлар ва иккиламчи саклагичлар пайдо булади.
Юкоридаги назариялардан куриниб турибдики, нефт ва газларнинг хосил булиши тугрисида турли фаразлар мавжуд. У ёки бу фаразни канчалик хакикатга якинлигини чукур тадкикотлар асосида исботлаш лозим.
8 маъруза



Download 0.91 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling