Umumiy doc

 
18.2.1.O‘ZGARUVCHI O‘RTACHA QIYMAT USULI 
Bu usul amaliyotda keng qo‘llaniladi va o‘lchanayotgan signalni yuqori 
chastotali halaqitlardan o‘zgaruvchi o‘rtacha qiymatni hisoblash yo‘li bilan filtrlashga 
imkon beradi. Uzluksiz variantda 
.
)
(
1
)
(
∫
−
=
t
T
t
c
dS
S
Z
T
t
X
 
bu erda, 
)
(t
X
c
- o‘zgaruvchi o‘rtacha qiymatning kattaligi, T - o‘rtachalash intervali (oralig‘i), Z (S) - tekislanuvchi 
kirish o‘zgaruvchisining o‘zgarishini tavsiflovchi funksiya; S — joriy vaqt, t-T ; t- integrallash chegaralari.
Diskret variantda (u odatda hisoblash texnikasidan foydalaniladi): 
.
)
(
1
)
(
1
0
0
0
∑
−
−
−
=
n
i
it
t
Z
n
t
X
bu erda, n-hisoblashlarda ishtirok etuvchi nuqtalar soni; 
0
t
-datchiklarni so‘rash davri. 
Hisoblashning keltirilgan usulining kamchiliklariga yig‘indining oraliq 
qiymatlarini saqlash uchun BHM ning operativ xotirasi hajmining juda kattaligini 
kiritish mumkin. 
опт
n
ning qiymati ABT ni sonli usullar bilan ishlab chiqish 
bosqichida hisobga olinadi. Optimallashtirish filtrlash xatoligi minimum mezoniga 
ko‘ra amalga oshiriladi. U halaqitlarning parametrlariga va datchiklarni so‘rash 
mezoniga hamda davriga bog‘liq. 
18.2.2. EKSPONESIAL TEKISLASH USULI 
Eksponesial tekislashning etarlicha oddiy va samarali usulidan filtr sifatida 
foydalanish muhim amaliy ahamiyatga ega bo‘ladi. Uzluksiz variantda eksponesial 
filtr uzatish funksiyasi
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

508 
P
P
W
эм
+
=
γ
γ
)
(
.
 
bo‘lgan amalga oshiriluvchi elementlar bir sig‘imli bo‘g‘indan iboratdir, bunda, 
γ
-
eksponesial tekislash koeffisienti bo‘lib, u filtrning o‘rtacha kvadratik xatoligini 
minimallash shartidan tanlab olinadi. 
Amalga oshiriladigan eksponesial filtr 
0
f
γ
ga ega bo‘lishi kerak. Diskret variantda 
eksponesial filtr rekurreent munosabatni ifodalab, u 
)
(t
X
c
chiqish kattaligining t 
paytidagi izlanayotgan qiymatini 
)
(t
Z
kirishning joriy qiymatining va avvalgi so‘rov 
paytidan 
)
(
0
t
t
X
c
−
qiymatining funksiyasi sifatida aniqlaydi: 
)
(
)
1
(
)
(
)
(
0
t
t
X
t
Z
t
X
c
c
−
−
+
=
∗
γ
γ
 
18.2-rasm. Katalizatorning yashash vaqti bilan aniqlanuvchi dreyf davridagi chiqish o‘zgarishi. 
 
Bu munosabatda 
)
(t
X
c
qiymatini berishning talab qilingan vaqtiga bog‘liq 
bo‘lmagan holda foydalanish oraliq qiymatlarni operativ xotirada saqlash uchun bor-
yo‘g‘i bitta so‘z ajratishga imkon beradi. 
SHunday qilib, eksponesial tekislanish amalga oshiruvchi algoritmning 
filtrlashning boshqa turlariga nisbatan afzalligi BHM da algoritmni amalga oshirish 
uchun zarur bo‘lgan eng kichik hajmdagi maxsus xotiradan iboratdir. Algoritmning 
yaqinlashuvchi bo‘lishi uchun 
2
0
p
p
γ
bo‘lishi kerak. 
1
p
γ
bo‘lganda filtrda go‘yoki 
integrallovchi xossalar ko‘p bo‘lsa, 
1
f
γ
bo‘lganda differensiallovchi xossalar ko‘p 
t
N
T
∆
⋅
=
T
t
∆
t
η
t
0
0
β
α
=
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

509 
bo‘ladi. 
Inersion datchikning signalini filtrlashni qarab chiqqanda datchikning vaqt doimiysi 
ortishi bilan uning qiymati 1 dan kattalashishiga ishonch hosil qilish mumkin. 
So‘rovning berilgan 
0
t
davrida 
опт
γ
parametrning qiymati filtrning 
γ
bo‘yicha
ishlash xatoligini minimallash belgilanadi. 
18.3-jadval 
Dreyf vektori R 
Rejalashtirilgan 
№ t/r 
1
X
2
X
3
X
3
1
X
X
3
1
X
X
3
2
X
X
3
2
1
X
X
X
1 
2 
3 
4 
5 
6 
7 
8 
+1 
+1 
+1 
+1 
-1 
-1 
-1 
-1 
+1 
+1 
-1 
-1 
+1 
+1 
+1 
-1 
+1 
-1 
+1 
-1 
+1 
-1 
-1 
-1 
+1 
+1 
-1 
-1 
-1 
-1 
-1 
+1 
+1 
-1 
+1 
-1 
-1 
+1 
+1 
+1 
+1 
-1 
-1 
+1 
+1 
-1 
-1 
+1 
+1 
-1 
-1 
+1 
-1 
+1 
+1 
-1 
18- BOBGA TEGISHLI TAYANCH SO‘Z VA IBORALAR TERMASI 
1. Yo‘l qo‘yilgan o‘rtacha kvadratik xato 
2. Korrelyasion funksiya 
3. Avtokorrelyasion funksiya 
4. Korrelyasion ketma-ketlik 
5. Birlamchi axborotni tekislash usuli 
6. O‘zgaruvchi o‘rtacha qiymat usuli 
7. Eksponesial tekislash usuli 
NAZORAT SAVOLLARI 
1. Uzluksiz signalning datchiklardan so‘rash davri qanday aniqlanadi? 
2. Korrelyasion funksiya nima? 
3. Tasodifiy jarayonda korrelyasion funksiya qanday aniqlanadi va uning 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

510 
ifodasini keltiring. 
4. Korrelyasion funksiyani tarkibiy baholash deganda nimani tushunasiz 
5. Birlamchi axborot tekislash usullarini bilasizmi?