Umumiy doc

i 
Axborot almashish funksiyasini amalga oshirish usuli 
K
12i
 
1 
Kurer yordamida 
0.2 
2 
Telefon aloqasi yordamida 
0.3 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

641 
3 
Telegraf va fakssiman aloqa yordamida 
0.7 
4 
Terminal qurilmalar va EHM yordamida 
0.9 
5 
Avtomatik mashinalararo axborot almashish 
1.0 
Quyiroqda boshqaruv tizimlarining ikki varianti uchun (II variantda boshqaruv 
tizimiSM turidagi ishni EHMga asoslanadi) avtomatlashtirish darajasining xususiy 
va kompleks ko‘rsatkichlarini hisoblashga misol keltirilgan. Neftni qayta ishlash 
sanoatida kombinasiyalashgan qurilma bilan tuzsizlantirish (elektroobessolivanie) 
va atmosfera vakuumli trubchatka (ELOU – AVT) hisoblash uchun zarur dastlabki 
ma’lumotlar 21.5 – jadvalda keltirilgan. 
Natijada K ko‘rsatkichning quyidagi qiymatlarini hosil qilamiz: 
K
1
=0,53; K
11
=0,85. 
Hisob – kitob natijalarining ko‘rsatishicha I variantdagi shchitli boshqarish 
tizimita’minlaydgan avtomatashtirish darajasi 0,52 ga teng ekan, bu esa normativ 
qiymatdan ancha past (0,75 – 0,9). Faqat katta imkoniyatlarga ega bo‘lgan 
hisoblash texnikasidan foydalanishgina berilgan qiymatlarga erishishga imkon
beradi. 
21.5- jadval 
 Avtomatlashtirish darajasi ko‘rsatkichlarini hisoblash misoli uchun dastlabki ma’lumotlar 
I Vriant 
II Vriant 
Boshqarish 
funksiyasi i 
Funksiyani 
amalga 
oshirish 
usuli j 
 
n
ij 
 
K
ij 
 
n
i0
 
K
i
 
n
ij
 
K
ij
 
n
i0
 
K
i
1 
2 
4 
270 
0.7 
270 
0.7 
170 
100 
0.7 
1 
270 
0.71 
2 
2 
3 
4 
40 
20 
0.5 
0.8 
60 
0.6 
15 
20 
25 
0.5 
0.8 
1 
60 
0.81 
3 
90 
0.6 
90 
0.77 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

642 
2 
4 
90 
0.6 
50 
40 
0.6 
1 
4 
2 
3 
80 
0.7 
80 
0.7 
80 
0.85 
80 
0.85 
5 
1 
3 
+ 
0.2 
0.2 
+ 
0.85 
0.85 
6 
1 
2 
32 
0.2 
32 
0.2 
32 
1 
32 
1 
7 
2 
3 
4 
+ 
0.8 
0.8 
+ 
+ 
0.9 
1 
0.95 
8 
2 
3 
75 
0.6 
75 
0.6 
75 
0.8 
75 
0.8 
9 
1 
4 
140 
0.7 
140 
0.7 
95 
45 
0.7 
1 
140 
0.8 
10 
1 
+ 
0.85 
0.85 
11 
1 
3 
+ 
0.2 
0.2 
+ 
1 
1 
12 
1 
2 
60 
60 
0.2 
0.3 
120 
0.25 
120 
0.8 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

643 
3 
4 
60 
60 
0.7 
0.9 
21.6 – §. PRINSIPIAL ELEKTRIK VA PNEVMATIK SXEMALAR 
Prinsipial elektrik sxemalar (PES). Bu sxemalar avtomatlashtirish 
tizimibo‘g‘inlariga kiruvchi elementlar tarkibini belgilaydi, ular orasidagi 
bog‘lanishlarni, asboblar va avtomatlashtirish vositalarining elektr ta’minot 
usullarini aks ettiradi. PES ni ishlab chiqish uchun dastlabki material texnologik 
jarayonlarni avtomatlashtirish sxemasi (TJAS) hisoblanadi. PES o‘z navbatida 
birikmalarning sxemalarini (montaj sxemalarini) shchitlar oldi chizmalarini va 
boshqa texnik hujjatlarni ishlab chiqish uchun asos bo‘ladi. 
PESlar Davlat standartlari talablariga muvofiq bajarilib, ular sxemalarni 
bajarish qoidalarini, sxema elementlarining grafik va harfiy belgilashlarini, elektr 
zanjirlar qismlari markirovkasini belgilab beradi (21.6, 21.7 – jadvallar). PES 
quyidagi tartibda ishlanadi: AS asosida PESga talablar ifodalanadi va uning 
elementlari ketmaketligi o‘rnatiladi, ifodalangan talablarning har biri elementar 
zanjirlar ko‘rinishida tasvirlanadi; elementar zanjirlar umumiy sxemaga 
birlashtiriladi; apparatura tanlanadi va ayrim elementlarning elektrik parametrlari 
hisob qilinadi (qarshiliklar, rele chulg‘amlari, kontaktlar yuklanishlari va h. k.); 
sxema tekshiriladi va tuzatiladi. 
PESni ishlab chiqishda quyidagi mulohazalarga va talablarga amal qilinadi: 
1) soddalik va yaqqollik uchun sxemalarda yoyilma prinsipidan foydalaniladi, 
u shundan iboratki, turli zanjirlarda amal qilayotgay apparat va asboblarning 
elementlari sxemaning ishlashi mantiqiga muvofiq ularning konstruktiv 
bog‘lanishidan tashqari joylashtiriladi;
2) elektr zanjirlarini tasvirlash ketma – ketligi nazorat, signalizasiya, 
boshqarish va rostlashning ayrim bo‘g‘inlarining eyilish tartibiga mos kelishi 
kerak; 
3) kontaktlar, shuningdek boshqa ulab uziluvchi qurilmalar normal holatda 
o‘rsatiladi, ya’ni zanjirda tok bo‘lmaganda yoki tashqi mexanik ta’sir bo‘lmaganda 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

644 
ko‘rsatiladi; 
4) har bir boshqarish zanjiri qarshisiga o‘ng tomondan qisqa tushuntiruvchi 
yozuvlar beriladi. Har bir zanjir yozuvi qo‘shni yozuvlardan, bu zanjirlar bo‘linish 
joylarida chiziqlar bilan ajratiladi. (21.11-rasm). 
1.6 – jadval.