Umumiy doc

анализаторининг схемаси 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

212 
6.14-rasmda gazlar aralashmasining komponentlarga gaz absorbsion usulda 
xromatografik ajralishining prinsipial sxemasi ko‘rsatilgan. Gaz aralashmasining 
uchta A, B, va V eltuvchi gaz yordamida uzun yupqa naycha — ajratish kolonkasi 
komponentlaridan tarkib topgan namunasi (6.14-rasm, a) orqali siqib chiqariladi, 
naycha spiral tarzida bukilgan va absorbent bilan to‘ldirilgan bo‘ladi. 
Aralashma komponentlari turlicha absorbsiyalangani sababli ularning 
kolonkada harakatlanishi turlicha sekinlashadi. Ayni komponent molekulalari qancha 
ko‘p adsorbsiyalansa, ularning kechikishi shuncha katta bo‘ladi, va aksincha. Uning 
uchun aralashmaning ayrim komponentlari kolonkada turlicha tezlikda harakatlanadi. 
Ma’lum vaqtdan keyin (614-rasm, b) birinchi bo‘lib kam absorbsiyalangan V 
komponent, undan keyin komponent B va nihoyat, eng ko‘p absorbsiyalangan va shu 
sababli boshqalariga qaraganda sekinroq harakatlanadigan A komponent ketadi. 
Keyingi vaqt oraliqlarida komponentlarning harakatlanish tezligi turlicha 
bo‘lganligi .tufayli komponentlar to‘la ajraydi (6.14-rasm, v) va xromatografik 
kolonkadan ketma-ket yo eltuvchi gaz yoki eltuvchi gaz — komponentdan iborat 
binar aralashma chiqadi. 
Ko‘p komponentli gazni tahlil qilishda komponentlar kolonkadan ularning 
molekulyar massalari ortib borishi tartibida chiqadi. Komponentlar ajralishining
ma’lum o‘zgarmas sharoitlarida (harorat, eltuvchi gaz capfi, absorbentning xossalari 
va h.) har qaysi komponentning ayni xromatografik kolonkadan o‘tish vaqti, 
6.14 – расм. Газ аралашмасини компонентларга хроматографик тарзда 
ажратишнинг абсорбцион схемаси
 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

213 
binobarin, uning chiqish vaqti o‘zgarmaydi 
SHuning uchun har qaysi komponentning chiqish vaqti xromatografik 
tahlilning . sifat ko‘rsatkichi hisoblanadi. 
Gaz-absorbsion 
xromatografiyada 
eltuvchi 
gaz 
sifatida azot, geliy, havo va boshqa gazlardan foydalaniladi: 
absorbent sifatida esa aktiv ko‘mir, silikagel, alyumogel, 
magniy oksid va boshqalardan foydalaniladi. 
Tahlil natijalarini ikkilamchi asbob qayd etadi. 6.15- 
rasmda uch 
komponentli aralashmani tahlil qilish 
natijalarining lentali diagrammaga yozilishi ko‘rsatilgan. 
Tahlil qilinayotgan aralashmaning xromatogrammasi bir 
nechta cho‘qqi nuqtalari bo‘lgan egri chiziqdan iborat. Sikl 
boshlangandan keyin cho‘qqilarning paydo bo‘lish vaqti 
aralashma komponentining turini, cho‘qqining barcha 
cho‘qqilar yig‘indi yuziga keltirilgan yuzi esa ayni komponentning konsentrasiyasini 
belgilaydi. 
Gaz-taqsimlash xromatografiyasida esa ko‘p komponentli gaz aralashmalari 
xuddi shu tarzda tahlil qilinadi. 
6.16-rasmda gaz-absorbsion xromatografning sxemasi keltirilgan. Tahlil 
qilinadigan gaz namuna olish liniyasi 1 bo‘yicha tahlil qilinadigan gazni tayyorlash 
paneli I ga keltiriladi, datchik III ga tushadi, kran-qayta ulagichdan o‘tadi dozalovchi 
spiral 7 dan va yana kran-almashlab ulagich 8dan o‘tadi va rotametr 3 orqali 
atmosferaga chiqarib yuboriladi. Eltuvchi gaz ballondan liniya 2 bo‘yicha 
tayyorlovchi paneli II ning rotametri 4 orqali beriladi, asbob datchigi detektorining 
taqqoslash kamerasi 5, almashlab ulagich 8, ajratish kolonkasi 9, detektorning 
o‘lchash kamerasi 6 dan o‘tadi va tashqariga chiqib ketadi. 
6.15 – расм. Газ аралаш