Umumiy doc

Kimyoviy-texnologik jarayonlarda AHT yordamida amalga oshiriladigan bilvosita va majmua 
o‘lchashlar 
 
Parametr 
 
 
O‘lchanadigan 
parametrlar 
 
 
Funksiya 
 
AHT xotirasida saqlana- 
digan axborot 
Gazning sarfi (torayuvchi 
qurilmada 
bosimning 
o‘zgarish prinsipida) 
Gaz 
yoki 
suyuqlikning 
massaviy sarfi (torayuvchi 
qurilmada 
bosimning 
o‘zgarish prinsipida) 
Massa (turbinali schetchik 
ќisoblagich bilan) 
Isitish pechining foydali ish 
koeffisienti 
H
P
p
T
P
P
ρ
,
,
,
∆
p
P
ρ
,
∆
p
p
n
η
ρ ,
,
2
1
,
,
,
t
t
G
G
r
c
P
T
P
K
G
p
p
H
∆
=
ρ
P
K
G
p
∆
=
ρ
)
,
,
(
p
p
n
f
m
η
ρ
=
q
G
t
C
t
C
G
r
c
c
c
)
(
1
1
2
2
−
=
η
O‘lchanayotgan 
parametrlar-
ning birlamchi o‘lchov o‘zgart-
kichlari statik tavsiflari va 
torayuvchi qurilmaning statik 
tavsifi 
YUqoridagining o‘zi 
Birlamchi o‘lchov o‘zgartkich-
larining statik tavsiflari 
Ta’sir funksiyalari
Birlamchi o‘lchov o‘zgartkich-
larining statik tavsiflari
q
C
C
P
P
,
,
2
1
ning qiymatlari 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

338 
Ko‘p 
komponentli 
aralashmalarning tarkibi (bir 
nechta analizator bilan) 
Bikrlik funksiyasi (destruktiv 
jarayonlarda) 
Suyuqlik 
oqimi 
issiqlik 
energiyasi sarfi 
Fizik-kimyoviy xossalari 
Q
t,
1
2
,
,
t
t
G
6-bobga qarang 
a
a
Q
V
t
t
W
)
/
(
=
⋅
=
τ
)
(
1
2
t
t
C
G
c
−
⋅
=
θ
Analizatorlarning 
statik 
tavsiflari 
Tenglamalar 
sistemasining 
koeffisientlari 
Birlamchi 
o‘zgartkichning 
statik tavsiflari V va a ning 
qiymatlari 
Birlamchi o‘lchov o‘zgartkich-
larining 
statik 
tavsiflari 
c
C
ning qiymati 
AHT yordamida olingan axborotni operativ, statistik va hisobot turlariga 
bo‘lish qabul qilingan. 
Texnologik jarayonlarni nazorat qilish va boshqarish uchun foydalaniladigan 
axborot operativ axborot deyiladi. Texnik-iqtisodiy parametrlar haqidagi axborot 
uning muhim qismi hisoblanadi. 
Ko‘p marta o‘lchamlar asosida olinadigan va texnologik jarayonning sifati 
haqida uzoq vaqt davomida (bir necha coat, kun, oy) hukm yuritishga imkon beruvchi 
axborotga statistik axborot deyiladi. 
Xoma shyo miqdori, sifati va turi, texnologik jarayonning oraliq va pirovard 
mahsulotlari haqidagi ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan axborot hisobot axboroti 
deyiladi. 
AHT dan foydalanishning hozirgi paytda jadal rivojlanayotgan ikkinchi muhim 
yo‘nalishi qurilmaning nosozligi va shikastlanishlari haqida axborot beruvchi texnik 
diagnostika hisoblanadi, uning asosida shikastlangan joylarni topish va bu 
shikastlanish hamda buzilish asboblarini aniqlash masalasi hal qilinadi. Texnik 
diagnostika masalasi jarayonning nazorat kartalaridan, jarayon modellarining 
o‘zgaruvchan holatlari va parametrlarini baholashdan, texnik obrazlar, axborot 
graflarini tanlash uslublaridan foydalanib hal etiladi. 
9.2 — jadvaldagi belgilashlar: 
∆R— torayuvchi qurilmada bosimning o‘zgarishi (farqi); 
R
r
va T
r
— gaz oqimining mutlaq bosimi va harorati; 
ρ
n
— gazning normal sharoitdagi zichligi;
ρ
r
— gazning ishchi sharoitidagi zichligi; 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

339 
p — turbinaning aylanishlari soni; 
η
p
— ishchi sharoitdagi dinamik qovushoqlik;
G
c
va G
T
— xom ashyo va yonilg‘ining massaviy sarfi; 
t
2
va t
1
— xom ashyoning pechdan chiqish va kirishdagi yoki iste’molchini 
issiqlik energiyasining harorati; 
q — yonilg‘ining eng quyi massa yonish issiqligi;
S
r2
va S
r1
— xom ashyoning o‘zgarmas bosimda pechdan chiqish va kirishdagi 
issiqlik sig‘imi; 
t— destruktiv jarayonning o‘ziga xos harorati; 
τ — kontakt vaqti; 
Q — o‘rtacha hajmiy sarf; 
V — reaktor hajmi; 
a — o‘zgarmas kattalik; 
S
s
— suyuqlikning issiqlik sig‘imi. 
9-BOBGA TEGISHLI TAYANCH SO‘Z VA IBORALAR TERMASI 
1. 
Mikroprosessor 
2. 
MikroEHM 
3. 
Mikrokontroller 
4. 
Interfeys 
5. 
Analogli raqamli o‘zgartkich 
6. 
Elektr kommutator 
7. 
Pnevmatik kommutator 
NAZORAT SAVOLLARI 
1. 
Dastlabki mikroprosessor qachon yaratilgan? 
2. 
Mikroprosessorlar qanday vazifalarni bajaradi? 
3. 
MikroEHMning texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishda roli 
nimalardan iborat? 
4. 
Analogli raqamli o‘zgartkich (ARO‘) qanday vazifani bajaradi? 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

340 
5. 
Elektr va pnevmatik kommutatorlar nima bilan farq qiladilar? 
6. 
Mikroprosessorlarning texnologik jarayonlarni nazorat qilishda va 
avtomatlashtirishda roli nimalardan iborat? 
7. 
Raqamli hisoblash texnikasi vositasining avtomatlashda qo‘llanishi nima 
beradi? 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

341