Umumiy doc

O‘lchash diapazoniga ko‘ra sath o‘lchagichlar 
Diapazon 
O‘lchash 
chegarasi 
Qo‘llanish sohasi 
Tor 
0 – 450 mm 
Avtomatik tartibga solish tizimlarida 
Keng 
0.5 – 20 m 
Tavarlarni hisobga olish operasiyalarini o‘tkazish 
uchun 
O‘lchanadigan muhitning xarakteri va ishlash prinsipiga ko‘ra sathni o‘lchash 
asboblari quyidagi guruhlarga bo‘linadi: ko‘rsatish oynasi; qalqovichli; gidrostatik; 
elektrik (sig‘imli, aktiv qarashliklarning o‘zgarishiga muvofiq va induktivli); 
radioizotopli; ultratovushli; radioto‘lqinli; termokonduktometrli; vaznli va boshqalar. 
SHularning ayrimlari bilan tanishib chiqamiz. 
5.2-§. SATHNI O‘LCHASHNING VIZUAL VOSITALARI 
SHuni alohida ta’kidlash mumkinki, mazkur o‘lchash vositalariga o‘lchov 
chizg‘ichlari, reykalar, lotli ruletkalar (silindirik sterokenli) va sath o‘lchovchi 
shishalar (oxirgisi ko‘roq qo‘llaniladi) kiradi. Sathni sath o‘lchovchi shishalar 
yordamida o‘lchash tutash idishlar qonuniga 
asoslangan. 
Sath 
o‘lchagich 
shishaning 
prinsipial 
sxemasini ko‘rib chiqamiz (eng keng tarqalgani 
sababli). Sxema 5.1 – rasmda keltirilgan. 
Ko‘rsatkich shisha 1 armatura yordamida idishning 
pastki va ustki qismlari bilan birlashtiriadi. 1 
trubkadagi suyuqlik meniskining holatini kuzatib 
idishdagi suyuqlik sathining holati haqida fikr 
yuritiladi. Rezervuardagi va shisha trubka (nay) 
dagi suyuqlik teyaturalari farqiga bog‘liq bo‘lgan 
qo‘shimcha 
xatolikni 
bartaraf 
etish 
uchun 
o‘lchashdan avval sath o‘lchagich shishalar yuviladi. Bu vazifani ventil 2 bajaradi. 
5.1– 
расм. 
Технологик 
аппаратларда 
кўрсаткич 
шишаларни ўрнатиш схемаси. 
PDF created with pdfFactory Pro trial version 
www.pdffactory.com

---

165 
Mexanik mustahkamligi past bo‘lgani sababli sath o‘lchagich shishalarni uzunligi 0.5 
m ortiq bo‘lmaydi.
SHuning uchun, rezervuarlarda sathni o‘lchash uchun ular bir – birini to‘ldirib 
maqsadida bir nechta sath o‘lchagich shishalar o‘rnatiladi. Sath o‘lchagich shishalar 3 
MPa bosimgacha va 300 
0
S haroratgacha qo‘llaniladi. Sathni sath o‘lchagich 
shishalar bilan o‘lchashning absalyut xatosi ±(1 – 2) mm. 
Qoida bo‘yicha qaerda inson kuzatiyotgan qurilmalarda qo‘llaniladi. YAna bir 
qator texnik chegarashlar bor. Sarfo‘lchagich shishalar 3Mpa gacha va 300° gacha 
haroratlarda qo‘llaniladi.