Umumiy fitopatalogiya va mikrobialogiya

II.ASOSIY QISM 
2.1. Sichytrium oilasiga kiruvchi zambrug‟larning xarakteristikasi
 
Xitridiomikota (Chytridiomycota) filumiga tarkibida 500-600 ta tur bo‘lgan bitta 
– Xitridiomitsetes (Chytridiomycetes) sinfi kiradi. Xitridiomitsetlarining nojinsiy 
ko‘payishi harakatchan zoosporalar yordamida amalga oshadi. Zoosporalarining 
orqa tomonida joylashgan bitta silliq, qamchi shaklli xivchinchasi bor.. Bu xil 
turlari orasida tallom evolyutsiyasi amyoboid (yalang‘och protoplazma) shaklidan 
bir hujayrali, rizomitseliysi bo‘lgan shakllar orqali yaxshi rivojlangan 
septalanmagan mitseliysi bo‘lgan shakllargacha ekanligini ko‘rish mumkin. Jinsiy 
ko‘payishi gametogamiya (xologamiya, izogamiya, geterogamiya) va oogamiya 
tipida, bunda bir xivchinchali zoosporalar (planogametalar) qo‘shiladi va tinim 
davriga kiruvchi zigota (sista) hosil bo‘ladi.
Xitridiomitsetlarning yashash tarzi asosan suv muhiti bilan bog‘liq. Ularning 
aksariyati suv o‘tlari, suv zamburug‘lari va umurtqasiz hayvonlarning 
parazitlaridir. Tuproqda yashaydigan turlari ham mavjud, yuqori namlik sharoitida 
ular yuksak o‘simliklarda parazitlik qiladi.
Xitridiales (Chytridiales). Bularning eng muhim vakillari – Olpidium brassicae 
va Synchytrium endobioticum turlaridir. Ular obligat endoparazitlar (hujayra ichi 
parazitlari) bo‘lib, yosh o‘simliklarni va/yoki o‘simliklarning yer osti qismlarini 
zararlaydi. Kasalliklar tuproqda yuqori namlik mavjud bo‘lganida rivojlanadi. 
Sinxitrium (Synchytrium). Tur: Sinxitrium endobiotikum (Synchytrium 
endobioticum). Bu turkum va tur uchun amyoboiddan bitta zoosporangiy emas, 
balki bir necha zoosporangiylardan tashkil topgan guruh (sorus) hosil bo‘lishi 
xarakterli. S. endobioticum kartoshkada rak kasalligining qo‘zgatuvchisi bo‘lib, u 
O‘zbekistonda karantin ob‘ekt hisoblanadi. Kasallikka xos bo‘lgan belgi – 
to‘qimalar o‘sib ketishi tufayli tuganaklarda, stolonlarda va ba‘zan tuproq ustida 
yotuvchi pastki barglarda shishlar hosil bo‘lishidir 

---

11