Umumiy fizika kursidan praktikum o’quv qo’llanma

Sinash uchun savollar: 
1. 
Uitson ko`prigi sxematik koʻrinishi qanday va uni izohlang. 
2. 
Nol metodi mohiyatini ayting. 
3. 
Qarshiliklar magazini ishlash prinspi qnday? 
4. 
Ishchi formulani keltirib chiqaring.

---

124 
3 - laboratoriya ishi 
FARADEY DOIMIYSINI ANIQLASH. 
(Qoʻshimcha foydalanish uchun adabiyotlar: 13, 14, 16, 17, 18, 48, 50, 55.) 
 
Tajriba maqsadi: Elektroliz yordamida vodorod olish va uning hajmini oʻlchash. 
Talab etilgan oʻzgarmas kuchlanishda elektr toʻki ishini oʻlchash. Faradey 
doimiysini hisoblash. 
Qisqacha nazariya: Elektrolizda toʻk oqimini kimyoviy ajralish, h bilan 
birgalikda keladi. Ajratilgan modda miqdori elektrolit orqali oʻtgan zaryad 
miqdoriga Q proporsional boʻladi. Tashilgan zaryad Faradey doimiysi F yordamida 
hisoblanishi mumkin. Bu doimiylik, elemantar zaryad e va Avagadro soni 
𝑁
𝐴
orasida quyidagi bogʻliqlik bor: 
𝐹 = 𝑁
𝐴
𝑒 (3.3) 
Bu esa Faradey doimiysi F 1 mol elektronlarning zaryad miqdori ekanligi 
anglatadi. 
44-rasm. Faradey doimiysini suvni elektroliz qilish sxemasi. 

---

125 
Ajralgan modda miqdori n va ajralgan ionlarning valentligi z ni kiriting tashilgan 
zaryad uchun quyidagi bogʻliqlikni hosil qilamiz: 
𝑄 = 𝑛𝐹𝑧 (3.4) 
Bu tajribada Faradey doimiysi elektroliz yordamida aniq miqdordagi vodorodni 
hosil qilish orqali aniqlanadi. Elektrolizda ajralgan vodorod gazi tashqi bosim P va 
xona temperaturasi T da yigʻiladi. 
Soʻngra uning hajmi V oʻlchanadi. Hosil boʻlgan vodorod molekulalari miqdori n
1
ideal gaz holat tenglamasi yordamida hisoblanadi: 
𝑛
1
=
𝑝𝑉
𝑅𝑇
(3.5)
Bu yerda R= 8,31 J/mol K (universial doimiysi) 
Har bir 
𝐻
+
ioni elektrolit toʻkidagi elektron bilan neytrallanadi, bunda vodorod 
ionlarining valenti Z 1 ga teng. 1 mol 
𝐻
+
ionlarini neytrallash 1 mol elektronlarni 
talab qiladi va 1 mol 
𝐻
2
olish uchun 2 mol elektron kerak. Olingan vodorod 
atomlarining modda miqdori 
𝑛
1
talab etilgan elektronlarning mol miqdoriga togʻri 
keladi. 
𝑛
1
= 2
𝑝𝑉
𝑅𝑇
(3.6) 
Shu paytda doimiy kuchlanish 
𝑈
0
da bajarilgan ish W ham oʻlchanadi. Unda 
zaryad miqdori quyidagicha aniqlanadi. 
𝑄 =
𝑊
𝑈
0
(3.7) 
Faradey doimiysi esa (3.4), (3.6) va (3.7) tenglamalarga koʻra quyidagicha 
𝐹 =
1
2
𝑊𝑅𝑇
𝑈
0
𝑝𝑉
(3.8)