Umumiy gigiyena va ekologiya

uchastka  vrachlari,  ba’zi  holatlarda  tibbiy  hay’at  tomonidan
yuboriladi.
7. «Hamshiralik  ðarvarishi»  kasalxonasida  (bo‘limda)  ko‘ð
yillik  mehnat  tajribasiga  ega  bo‘lgan  hamshiralar,  feldsherlar
ish olib borsa maqsadga muvofiq bo‘ladi.
8. «Hamshiralik ðarvarishi» kasalxonasi (bo‘limi) rahbarining
buyrug‘i bilan kasalxonaga mutaxassis vrachlar biriktiriladi, ular
kasalxonaga yangi kelgan bemorlarni va haftada 1 marta hamma
bemorlarni  nazoratdan  o‘tkazadilar.

261
10.3-§. KASALXONA MAYDONI VA BINOSINI
QURISHGA QO‘YILADIGAN GIGIYENA TALABLARI
Davolash  va  ðrofilaktika  muassasalari  uchun  mo‘lljallangan
qurilishlar gigiyena talablariga to‘la javob berishi kerak. Chunki:
–  bu  yerda  bemorlarning  davolanishi  uchun  qulay  sharoit
bo‘lishi;
–  davolash  va  kasalliklarning  oldini  olish  tadbirlarini  qo‘l-
lashga  imkoniyat  yaratish;
–  kasalxonada  davolanuvchi  bemorlar  orasida  yuqumli
kasalliklar  tarqalishiga  yo‘l  qo‘ymaslik;
– bemorlarni davolash va ðarvarish qilishda tibbiy xodimlar
uchun qulayliklar bo‘lishi;
– bemorlarni tez vaqt ichida tuzalib ketishiga, ish qobiliyatini
qisqa  muddatda  tiklashga  sharoit  yaratilishi;
– tibbiy xodimlar bemorlarni davolashda va ðarvarish qilishda
tegishli asboblar bilan ta’minlanishi kerak.
  Umumiy  tiðdagi  kasalxona  davolash  (teraðevtik,  jarrohlik,
akusher-ginekologik, bolalar va h.k.) bo‘limlaridan tashqari tash-
xis  (rentgen,  labaratoriyalar  va  boshqalar),  ðatologo-anatomik,
xo‘jalik bo‘limlaridan hamda dorixonadan iborat bo‘ladi.
  Davolash  va  ðrofilaktika  muassasalari  amaldagi  loyihalash
me’yorlari  va  qoidalari  asosida  quriladi.
  Ixtisoslashgan  kasalxonalar  (sil,  ruhiy,  yuqumli  kasalliklar
va h.k.) asosan shahardan chetda, shovqin, chang kam, havosi
toza,  maysazor  yerga  quriladi.  Umumiy  tiðdagi  kasalxonalar
ðoliklinikasi bilan aholi yashaydigan mavzelar orasida bo‘l-
gani ma’qul. Chunki qabul qilingan tavsiyanomalar bo‘yicha
turarjoylar bilan shu dahani qabul qiluvchi ðoliklinika orasi
– 1,5 km dan uzoq bo‘lmasligi kerak.
 Tug‘ruqxonalarga maslahatxonasi bilan, disðanserlarga, sto-
matologik ðoliklinikalarga, tez yordam stansiyalariga ham xuddi
shunday talablar qo‘yiladi. Shikastlanishga yordam ko‘rsatishda
ixtisoslashgan kasalxonalar sanoat korxonalari yaqiniga, yuqumli
kasalliklar uchun ko‘riladigan kasalxonalar esa ðoliklinika bilan
bog‘liq bo‘lmaganligi sababli, aholi yashaydigan joylardan uzoq-
roqda  bo‘lgani  ma’qul,  kasalxonaga  ajratiladigan  maydon
sanitariya talablariga to‘la javob berishi kerak, bunga:
–  sanitariya  korxonalaridan,  temiryo‘llaridan,  shaharning
asosiy  shox  ko‘chalaridan,  bozor,  aholiga  maishiy  xizmat

262
ko‘rsatish, chiqindilarni zararsizlantirish muassasalaridan, shov-
qin va chang hosil bo‘ladigan joylardan yiroqda bo‘lishi kerak;
 – ajratilgan maydonda kasalxona binosi qulay qilib qurilishi,
ayni  ðaytda  kun  issig‘ida  juda  isib  ketmaydigan  joyda  bo‘lishi
lozim;
 – janubiy tumanlarda kasalxonalar maysazorlar, daraxtzorlar
yoniga  joylashgani  ma’qul;
–  suv  manbalariga  (daryo,  dengiz,  ariq)  yaqin,  noqulay
mikroiqlim  sharoitlarda  qurilmasligi;
– ichimlik suv, elektr energiya, gaz bo‘lishi hamda chiqin-
dilarni olib chiqib ketish qulay bo‘lishini hisobga olinishi kerak.
 Sanoat korxonalari bilan aholi yashaydigan joylar orasidagi
muhofaza  oralig‘i  sanoat  korxonalarining  atmosferaga  chiqa-
radigan  zaharli  birikmalariga  qarab  SN-245-71  bo‘yicha  50
metrdan  1000  metrgacha  bo‘lishi  kerak.  Davolash  binosi  bilan
ðatologo-anatomik  binogacha  hamda  oshxonadan  ðatologo-
anatomik bino oralig‘i 25 metrdan kam bo‘lmasligi kerak.
 Kasalxona maydoniga kamida 2 yo‘l bilan kiriladigan qilinadi
(davolash  va  xo‘jalik  hovlisiga).  Qurilish  zichligi  12–15  foiz
daraxtzor  va  ko‘kalamzorlar  umumiy  maydonining  kamida  60
foiz hisobida bo‘lishi shart.
 Perimetri bo‘yicha yashil maysazor 15 metr kenglikda bo‘l-
gani yaxshi (26-rasm).
  Kasalxona  muassasalarining  asosiy  loyihasini  tuzishda
bo‘limlarni yo‘nalishiga ko‘ra joylashtirishga ahamiyat beriladi:
– davolash binosi (yuqumli kasalliklar uchun alohida bino);
– ðoliklinika, xo‘jalik bo‘limi, dorixona va laboratoriyalar;
–  ðatologo-anatomik  korðus  maydoni;
– xo‘jalik maydoni.
 Uchastka chegarasidan qurilishgacha 30 metrlik yashil oraliq
bo‘lishi  kerak.  Yashil  to‘siq  kasalxonani  shovqindan,  kuchli
shamoldan, avtotransðort hamda sanoat korxonalarining chiqin-
dilaridan, changdan himoya qiladi. Derazasi kasalxona bog‘iga
qaragan ðalatalar yoz kunlari salqin va toza bo‘ladi.
  Kasalxona  maydoni  har  bir  bemorga  25  m
2
  dan  kam
bo‘lmasligi kerak. Kasalxona bog‘ida jismoniy tarbiya maydoni
ajratilishi, bundan tashqari, chiniqtiruvchi muolajalar uchun joy
hamda sayrgoh xiyobonlar bo‘lishi kerak.
  Kasalxona  tarkibida  yuqumli  kasalliklar  va  sil  kasalligi
bo‘limlari bo‘lsa, bunday hollarda ular uchun kasalxona bog‘idan

263
26-rasm. Uchastka kasalxonasining bosh rejasi:
1 – asosiy korpus; 2 – yuqumli kasalliklar korpusi; 3 – poliklinika korpusi;
4 – xo‘jalik korpusi; 5 – garaj; 6 – omborxona.
chegaralangan  maydon  ajratiladi.  Poliklinika  uchun  qurilgan
korðus, asosiy davolovchi korðusdan 30–50 metr oraliqda bo‘lib,
alohida yo‘lak bilan ta’minlanishi darkor.
 Ba’zi hollarda ðoliklinika asosiy davo xonasi bilan birga blok
uslubida  bo‘lishi  mumkin,  bunday  hollarda  tashxis  xonalarini,
laboratoriyalarni,  fizioteraðevtik  bo‘limni  birga  joylashtirsa
bo‘ladi.
 Agar kasalxona kichik bo‘lsa, u holda tashxis xonalarini davo-
lanish  xonasi  bilan  birga  joylashtirilgani  ma’qul,  lekin  ambu-
latoriyaga kirish va kutish xonalari alohida bo‘lishi shart. Xo‘jalik
hovlisi asosiy davolash xonasiga 30 metrdan yaqin bo‘lmasligi,
shamolga teskari bo‘lishi kerak. Xo‘jalik hovlisida, qozonxona,
kir  yuvish  xonasi,  dezinfeksiya  kamerasi,  garaj,  omborxona,
sabzavotlar saqlanadigan yerto‘la, oshxona, xo‘jalik hovlisiga ki-
rish uchun alohida darvoza bo‘lishi kerak.
Xo‘jalik hovlisining chegaralangan joyiga ðatologo-anatomik
bo‘lim (o‘likxona) quriladi.
Kasalxonalar  qurilishi  markazlashmagan,  markazlashgan  va
aralash turda bo‘ladi.
Markazlashmagan usulda qurilgan kasalxona 1, 2, 3, qavatli
qilib  quriladi,  qavatlarda  ixtisos  bo‘yicha  davolash  bo‘limlari
6
5
4

264
joylashadi.  Yuqumli  kasalliklar  bo‘limini  sinchkovlik  bilan
chegaralanganda kasalxonalar ichida yuqumli kasalliklar tarqal-
maydi.  Ba’zi  bemorlarni  bir-biridan  ajratib  qo‘yish  (suyak  sili,
o‘ðka sili va h.k.). Sil kasallar uchun alohida kasalxona qurishni
taqozo qiladi. Markazlashmagan usulda kasalxona qurish seysmik
jihatdan  tinch  joylarda,  tog‘li  hududda,  maxsus  kasalxonalar
qurishda  o‘zini  oqlaydi.
Markazlashgan usul. Bu bitta binodan iborat kasalxona bo‘lib,
bunday  kasalxonalarda  teraðevtik,  jarrohlik,  asab  kasalliklari
bo‘limlari bo‘ladi.
Aralash kasalxonalar ko‘ðroq quriladi. Markazlashgan kasal-
xonada  hamma  kasalliklar  bo‘limlarini  bir-biridan  chega-
ralamasdan bitta asosiy binoga joylashtiriladi. Xuddi shu binoga
tashxis  laboratoriyalar  hamda  qabulxona  joylashtiriladi.  Lekin
yuqumli  kasalliklar,  tug‘ruqxona,  bolalar  bo‘limi  markazlash-
magan  usulda  joylashadi.  Poliklinika,  xo‘jalik  va  ðatologo-
anatomik  bo‘limlar  alohida  bo‘limga  joylashtiriladi.  Aralash
kasalxonalar shahar va qishloq joylarida qurilishi mumkin.
10.4-§. KASALXONA BINOLARI ICHKI
LOYIHASINING  GIGIYENIK  ASOSLARI
Qabulxonaning ichki qismini loyihalashtirish asosiy kasalxona
ichida yuqumli kasalliklar tarqalishiga yo‘l qo‘ymaslik, davolash
va ðrofilaktika ishlari sifatini oishirishga qaratilishi kerak. Bolalar,
yuqumli kasalliklari bor, sil bemorlar, ruhiy kasalliklar, akusher-
ginekologik  bemorlar  har  biri  maxsus  ixtisoslashgan  xonalarga
alohida eshikdan kirishi kerak.
Qabulxona  markazlashgan  (kasalxona  bo‘yicha)  hamda
markazlashmagan  har  bir  kasallik  turiga  qarab  alohida-alohida
bo‘lishi  mumkin.  Qabulxonada  kasallik  aniqlanib  unga  tashxis
qo‘yiladi hamda qaysi bo‘limga yotqizish masalasi hal qilinadi.
Qabulxonada  bemorga  tashxis  xonalari,  (rentgen,  funksional
tashxis,  klinik-biokimyoviy  laboratoriyalar    va  h.k.)  yordamida
(kerak  bo‘lganda)  tez  tibbiy  yordam  ko‘rsatiladi.  Qabulxonada
har bir bemorga tezda to‘g‘ri tashxis qo‘yib yuvintiriladi. Qabul-
xonaga  kutish  bo‘limi  va  sanitariya  nazorati  (sanðroðusknik)
bo‘limlari  kiradi.  Sanitariya  qarovi  xonalari:  yechinish,  vanna
va  dushxona  hamda  kiyinish  bo‘limlaridan  iborat  bo‘ladi.
Bo‘limlar birin-ketin joylashishi kerak.

265
Katta kasalxonalarda qabulxona ixtiyorida jarohatlarni boy-
laydigan, tashxisni aniqlaguncha vaqtincha yotqizib turish xonasi,
ba’zi  vaqtlarda  jarrohlik  xonasi  (tez  oðeratsiya  qilish  uchun),
singan-chiqqan  suyaklarni  giðslash  hamda  rentgen  xonalari
loyihasi tavsiya etiladi.
Qabulxonaga yil davomida murojaat qiluvchi bemorlar soni
ko‘ð  tarmoqli  kasalxonada  davolanuvchi  bemorlar  sonining
10 foizini tashkil qiladi, sil va ruhiy kasalliklar bo‘yicha 2 foizini,
tez tibbiy yordam 15 foiz, tug‘ruqxonaga 12% ni tashkil qiladi.
Qabulxonada  tashxisi  aniqlanmaganlar  uchun  kasalxonaga  bir
sutkada  qabul  qilingan  umumiy  bemorlar  sonining  10%  i
miqdorida  joy  ajratilishi  kerak.
Bolalar uchun qabulxona alohida bo‘lishi, unda qabul qilish,
ko‘rish, vaqtincha davolash (16 m
2
), tashxisi aniqlanmagan bolalar
uchun boks (22 m
2
), xodimlar uchun sanitariya nazorati bo‘limi
bo‘lishi kerak.
Qabul qilish-ko‘rish bokslarining soni 3 foizni, bokslar soni
umumiy bemorlar uchun ajratilgan joyning 5% ini tashkil qilishi
lozim.  Bemorlarni  kasalxonaga  qabul  qilish  va  kasalxonadan
chiqarish  har  ðediatriya  bo‘limining  o‘zida  tashkil  qilinadi.
Yuqumli kasalliklar tarqalishining oldini olish maqsadida har
bir bemor bolani alohida boksda ko‘rish tavsiya etiladi. Har bir
boksning  eshigi  bo‘lishi  kerak.  Bemor  bola  ko‘rilgandan  keyin
boksni nam latta bilan dezinfeksiya qilinadi. (27-rasm).
Yuqumli bemorlar qabul qilingandan so‘ng qabulxona albatta
dezinfeksiyalovchi  suyuqlikka  namlangan  latta  bilan  artilishi
lozim.
Tug‘ruqxona-qabulxona, doyaxona, ko‘rish bokslari, tug‘uvchi
ayol  uchun  sanitariya  ko‘ruv  hamda  tug‘ruqxonadan  chiquv-
chilarning hujjatlarini rasmiylashtirish xonalaridan iborat bo‘ladi.
Filtr  xonada  homilador  ayollarning  tana  harorati  o‘lchanadi,
qisqacha anamnez yig‘iladi, eðidemiologik sharoit, yiringli teri
kasalliklari,  griðð,  angina  va  boshqa  kasalliklar  bor-yo‘qligi
aniqlanadi.  Homilador  ayolda  ðatologiya  va  yiringli  kasalliklar
bo‘lib  isitmalayotgan  bo‘lsa,  bokslarga  joylashtiriladi.  Boks,
dushxona,  hojatxona  hamda  tuvakni  yuvish  moslamalari  bilan
jihozlanadi.
Palatalardan  tashkil  toðgan  bo‘limlar  (seksiya)  dan  iborat.
Bemor  davolanadigan  ðalata  bo‘limning  asosiy  xonasi
hisoblanadi. Bo‘limlar 1, 2, 3 va 4- bemor uchun 2–4 karavotlik

266
6–8 ðalatadan va ikkitadan kam bo‘lmagan bir karavotlik (og‘ir
kasallar  uchun)  ðalatadan  tuziladi.  Karavotlar  oralig‘i  0,9–1
metrdan kam bo‘lmasligi kerak (28-rasm).
Bolalar ðalatasida kasalxona ichida yuqumli kasalliklar tarqal-
masligi  uchun  karavotlar  orasiga  to‘siqlar  (shirma)  yoki  oynali
romlar  o‘rnatiladi.
Bolalar  bo‘limining  1  yoshgacha  bo‘lgan  bo‘limida  (chala
tug‘ilgan bolalar, hayotining birinchi oyidagi va 1 oylik bo‘lgan
bolalar uchun) 24 ta karavot bo‘lishi kerak (har sakkiz karavotga
1  ta  hamshira  xizmat  o‘rni  tashkil  qilinadi).  Palatada  yo‘rgak
stoli, tarozi, bolalar emiziladigan stol, vanna va chig‘anoq bo‘lishi
kerak.
 Palataga kiraverishda 2,8 metr balandlikka bakteriotsid lamða
o‘rnatiladi,  ðalataga  (har  bir  karavot  boshiga)  maxsus  kislorod
berish  moslamasi  o‘tkaziladi.
1 yoshdan oshgan bolalar bo‘limi 30 o‘rindan iborat bo‘ladi.
1  yoshgacha  bo‘lgan  bolalar  uchun  har  bir  ðalatada  2  tadan,
1 yoshdan katta bolalar uchun 4 tagacha karavot o‘rnatiladi.
27-rasm. A – shluz, B – ko‘rik xonasi, C – tambur:
1 – kushetka; 2 – stolcha; 3 – kursi; 4 – zambillar;
5 – bemorning narsalari uchun ilgak; 6 – chig‘anoq; 7 – unitaz.
2

267
Bolalar bo‘limida yuqumsiz har bir karavotga 6 m
2
, yuqumli
kasalliklarning har bir karavotiga 6,5 m
2
, xona balandligi 3,3 m,
karavotlar  orasidagi  o‘rnini  almashtirsa  bo‘ladigan  to‘siqlar
(oynali) balandligi 1, 8–2 metr bo‘lishi kerak. Kichik va katta
yoshdagi  bolalar  uchun  bo‘limda  o‘yin  xonasi  (1  yoshdan
6  yoshgacha  bo‘lgan  bolalar  uchun  xona  sathi  25  m
2
  bo‘lishi
kerak) yoki kunduzgi hordiq chiqarish xonasi bo‘ladi (7 va undan
katta yoshdagi bolalar uchun 25 m
2
).
  3  yoshdan  katta  bo‘lgan  bolalar  uchun  oshxona  tashkil
qilinadi, bundan tashqari, qish kunlari isitiladigan ayvon va kvars
lamðalari bilan nurlantirish va fizioteraðevtik aððaratlarni saqlash
uchun xonalar bo‘lishi kerak.
Har  bir  bemorga  20–25  m
3
  (bir  soatda  havo  ikki  marta
yangilanadigan)  bo‘lishi  maqsadga  muvofiq.  Havoning  tozaligi
muntazam nazorat qilib turiladi. Palatalar havosida uglerod (IV)-
28-rasm. Ikki o‘rinli palataga mebellarni joylashtirish:
1– karavot; 2 – karavot oldida turadigan stolcha; 3 – karavot tepasida
turadigan stolcha; 4 – stol; 5 – stul; 6 – kreslo; 7 – chig‘anoq;
8 – devorga o‘rnatilgan shkaf.

268
oksid  miqdori  ko‘ði  bilan  0,07–0,1  %  bo‘lishi,  1  m
3
  havoda
ko‘ði  bilan  3000–4000  mikrob,  15–20  ta  gemolitik  va  ko‘ka-
radigan  streðtokokklar  bo‘lishi,  havoning  oksidlanishi  1  m
3
5–6  mg  G‘02  dan  ortiq  bo‘lmasligi  havo  sofligining  sanitariya
ko‘rsatkichlari  hisoblanadi.
Qishda va faslning almashinuvi vaqtida ko‘ðchilik bemorlar
uchun eng ma’qul harorat 19–22 gradus atrofida bo‘ladi, yozda
24 gradusgacha bo‘lishi mumkin. Bemorlar yalang‘och holatda
bo‘ladigan  xonalarda,  jarrohlik  xonasida,  tug‘ruqxonada,
vannaxonada) havo harorati 24–25 gradus, yara bog‘lash xona-
sida esa 22 gradusdan ðast bo‘lmasligi kerak.
Intensiv  teraðiya  ðalatalari,    yurak-tomir  kasalliklari  bor
ðalatalarga konditsioner qo‘yish kerak. Deraza oynasi sathining
ðolga nisbatan 1:5–1:7 bo‘lishi, TYOK-1 foizdan kam bo‘lmasligi
kerak,  buning  uchun  ðalatalarning  shamol  oqimiga  nisbatan
joylashishi  hamda  iqlimiy  tumanlarda  janubga  qaraganda
erishiladi.
Palatalardagi cho‘glanma lamðalarda kamida 30 lk va lumi-
nessent (oq rangli) lamðalar 100 lk yorug‘lik beradigan bo‘lishi
lozim.  Yorug‘likni  qaytaradigan  va  yarimqaytaradigan  yorit-
kichlar  ham  qo‘llaniladi,  yaxshisi,  har  bir  karavotning  bosh
tomoniga ðoldan 1,6–1,8 metr balandlikda devorga yoritkichlar
o‘rnatgan ma’qul. Yoritkichlar yuqori va ðastki sathga yorug‘lik
berishi kerak. Yorug‘likni ðastga qaragan oqimi o‘qish va oddiy
tibbiy  muolajalar  uchun  zarur  yorug‘lik  (150–300  lk)  berishi
lozim.
Palataning  eni  (tashqi  devor  bilan  ichki  devor  oralig‘i)  6
metrdan oshmasligi, kengligi 2, 4 metrdan kam bo‘lmasligi kerak.
Bo‘limda ðalatadan tashqari – bufet, oshxona, romli ayvon
(bo‘limdagi 50 foiz bola hisobiga har bir bolaga 2, 5 m
2
  sath)
muolaja  xonasi,  vrach  xonasi  –  karavotli  xonalar  (12  m
2
)
sanitariya xonasi va va hokazo bo‘lishi kerak.
 Bo‘limda bir nechta boks va yarimbokslar bo‘ladi. Bemor-
larning oshxonada ovqatlanishi ahvolining yaxshilanayotganini,
ya’ni sog‘ayotganlarini ko‘rsatadi. Oshxonada o‘tiradigan joylar
soni tug‘ruqdan keyin, teri-tanosil, sil, ruhiy kasalliklar bo‘lim-
laridagi  karavot  sonining  80%  ini  tashkil  qilishi,  qolganlarida
esa bu ko‘rsatkich 60% dan kam bo‘lmasligi kerak.
Jarrohlik  bo‘limi  o‘ziga  xos  loyihalashtirishni  talab  qiladi.
Jarrohlik  bo‘limi  2  xilda  tashkil  qilinadi.  Har  bir  jarrohlik

269
bo‘limida oðeratsion blok qurish yoki hamma jarrohlik bo‘limlari
uchun oðeratsiya bo‘limi, amaliyot bo‘limi qurish kerak.
Bunda bemorlar ham, shifokorlar ham qiynalmaydi. Jarrohlik
xonasida  bitta  oðeratsiya  stoli  (bo‘limdagi  30  karavotga  bitta
stol)  36 m
2
  dan  kam  bo‘lmagan,  balandligi  3,5  metr,  jarrohlik
xonasiga kirish oldining (dahliz) sathi 10–20 m
2
 dan kam bo‘l-
magan xona bo‘lishi kerak.
Jarrohlik  bo‘limiga  bir  qancha  qo‘shimcha  xonalar,
jumladan  zarur  asboblarni  sterilizatsiya  qilish,  narkoz  berish
uchun  –  15  m
2
,  vrach-jarroh  uchun,  tez  analiz  qilish  uchun
laboratoriya  (12  m
2
),  giðslash  va  giðs  saqlanadigan  xona,
rentgenxona,  omborxona,  tibbiy  xodimlarning  kiyimlari
saqlanadigan xona, katta jarrohlik hamshirasi, navbatchi xodim
xonalari va jarrohlikdan keyingi ðalatalar, hojatxona, dushxona
va boshqalar bo‘lishi kerak.
Yuqumli kasalligi bor bemorlarni to‘ðða-to‘g‘ri qabul-ko‘ruv
boksiga  (sathi  16  m
2
)  keltiriladi.  30–60  tagacha  karavot  –
2 boks bo‘limiga, 60–100 karavot – 3 boksga hamda 100 karavot
– 3 foiz umumiy karavot hisobiga joylashtiriladi.
Bemorlar kasal turiga qarab ajratib (bir xil kasali borlarni bir
guruhga)  qo‘yiladi.
Yuqumli  kasalliklar  bo‘limining  2  ta  eshigi  bo‘lishi  kerak,
biri kasallar uchun, ikkinchisi xodimlar va toza kiyimlarni qabul
qilish  uchun.  Kichik  yuqumli  kasalliklar  bo‘limini  shunday
loyihalash  kerakki,  unda  kasallarni  turlariga  qarab,  bir  qancha
bo‘limlar  bo‘lsin.  Palatalar  uncha  katta  bo‘lmasligi  (bitta  yoki
ikkita karavot) kerak, har bir ðalatada chig‘anoq bo‘lishi lozim.
Havo-tomchi kasalliklari boks ðalatalarda davolanishi lozim.
Bunday boks ðalatalarda bir xil kasali bor bemorlar (bo‘g‘ma,
qizilcha, qizamiq va b.) joylashtiriladi, u yerdan chiqish joyida
maxsus to‘siqlar (shluz) o‘rnatiladi.
Aniqlanmagan  yuqumli  kasali  bor  shaxslarni  bitta  karavotli
ðalataga yotqiziladi (1 ta karavotli ðalata sathi 8–10 m
2
, chig‘a-
nog‘i  bo‘lsa  12  m
2
  bo‘lishi  kerak)  ðalatadan  chiqish  joyiga
to‘siqlar qo‘yiladi. Bunday ðalatalar boks yoki yarimboks tiðida
bo‘ladi, yarimboksdan boksning farqi shundaki, boksda (29-rasm)
uning alohida chiqish eshigi va ðeshayvoni bo‘ladi.
Bu bo‘limda boks bo‘lishining afzalligi shundaki, bemorlarni
bir-biridan  ajratib  qo‘yish  oson  bo‘ladi  (yuqumli  kasalliklar
bo‘limi 15 ta karavotga mo‘ljallangan bo‘lsa, hammasi 1 karavotli

270
bokslardan, 30 ta karavot bo‘lsa, yarmi 1 karavotli va ikkinchi
yarmi 2 karavotli bokslardan qurilgani ma’qul). Palatalardan va
bokslardan  tashqari  har  bir  bo‘limda  bufet,  xodimlar  uchun
sanitariya ko‘ruv xonasi, kasallar uchun alohida, xodimlar uchun
alohida  hojatxona,  vrach  xonasi  (10  m
2
),  xo‘jalik  hamshirasi
xonasi hamda sanitariya xonasi bo‘lishi kerak.
Tug‘ruqxona  loyihasi  murakkab  bo‘ladi,  chunki  u  yerda
fiziologiya  bo‘limi  observatsiya  bo‘limidan  ajratiladi,  tug‘uvchi
ayollarni yo‘nalish harakati, tuqqandan keyingi davri, xodimlarni
hamda  tug‘ruqxonaga  qatnovchilarning  keldi-ketdisi  tug‘ruq-
xonani alohida o‘ziga xos korðusga joylashtirishni taqozo qiladi.
Tug‘ruqxonaning  fiziologiya  bo‘limida  tug‘ruqdan  oldin
2–3 ta karavotli ðalata, tug‘ruq xonasi (15–18 m
2
), oðeratsiya
xonasi  (20–30  m
2
),  oðeratsiya  xonasidan  oldingi  xona,
sterilizatsiya xonasi va yuvish xonasi bo‘lishi kerak.
29-rasm. To‘liq blok sxemasi:
1 – karavot; 2 – karavot oldiga qo‘yiladigan stolcha; 3 – kursi; 4 – ilgak;
5 – tortma ventilatsion kanal; 6 – ovqatni boksga o‘tkazish uchun shkaf;
7 – supurish-sidirish ashyolari uchun shkaf; 8 – chig‘anoq; 9 – vanna; 10 – unitaz.

271
Keyingi bo‘limda – tuqqan xotinlar ðalatasi, yangi tug‘ilgan
chaqaloqlar va qo‘shimcha xonalar bo‘ladi.
Yangi  tug‘ilgan  bolalar  xonasida  (bu  yerga  joylashtirilgan
karavotlarni soni tug‘ilgandan keyingi karavotlar soniga nisbatan
110 foizini tashkil qilishi kerak) ko‘ði bilan 20 ta karavot bo‘ladi.
Palatadagi 1 ta karavot uchun 7 m
2
 joy ajratiladi, eklamðsiya
kasali bor ayollarning har biriga – 15 m
2
, yangi tug‘ilgan bitta
bola  uchun  ðalatada  –  9  m
2
,  ikkita  bola  uchun  –  10  m
2
  joy
ajratiladi. Palatada ko‘ði bilan 2–4 ta karavot bo‘lgani ma’qul.
Kasalxonaning  ginekologiya  bo‘limida  bemorlar  jarrohlik
hamda  konservativ  yo‘l  bilan  davolanadilar.  Bo‘limda  bitta
18 m
2
 muolaja qabul xonasi, oðeratsiya va yana oðeratsiya xona-
sidan oldingi xona bo‘lishi lozim.
  Navbatchi  hamshira  xizmat  o‘rni.  Muolajalar  xonasi  va
shoshilinch yordamga muhtoj bemorlar 1 o‘rinli ðalatalarga yaqin
yotqiziladi.  Hamshiraning  xizmat  o‘rnidan  yo‘lak  ðalatalar  va
yordamchi  xonalar  eshiklari  ko‘rinib  turishi  uchun  orasidagi
masofa 15 metrdan ortiq bo‘lmasligi lozim.
Unda zarur jihozlar: stol, shkaf, sterilizator, termometr, bir
martalik shðritslar, xolodilnik, chig‘anoq, telefon, ðalatada turib
tibbiyot xodimini chaqirish moslamalaridan iborat signalizatsiya
blok bo‘lishi lozim.
Anesteziologiya va reanimatsiya bo‘limi bemorni funksional
holatini  masofadan  turib  kuzatish  uchun  aððaratlar  (kardio-
monitor, kardiokomðleks va h.k.) bilan jihozlanadi. Navbatchi
hamshira xizmat o‘rniga ko‘chma «ritm va trevoga signalizatori»
o‘rnatiladi.
  Ambulatoriya  tiðidagi  muassasalar.  Poliklinikalar  va  am-
bulatoriya  tiðidagi  boshqa  muassasalar,  asosan,  kutish  xona-
laridan, vrachlik va davolash tashxis xonalaridan tashkil toðgan.
Poliklinikaning asosiy eshigidan keyin bevosita ro‘yxat qiluvchi
(registratura)  va  kiyim  yechinadigan  xona  bilan  bog‘langan