Umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 5-sinfi uchun darslik

2-bob. YOG‘OCHGA ISHLOV BERISH 
TEXNOLOGIYASI
2.1. UMUMIY TUSHUNCHALAR
Yog‘ochga ishlov berish ustaxonasining tuzilishi 
Yog‘ochga ishlov berish mashg‘ulotlari maktabning tegishli 
ustaxonasida o‘tkaziladi. Unda har biringizga doimiy ish o‘rni, 
ya’ni xonaning dastgoh o‘rnatilgan muayyan qismi ajra 
tiladi 
(30-rasm). 
Har bir ish o‘rni o‘rindiqlar bilan jihozlangan bo‘lishi za rur. 
Ish o‘rni maxsus moslamalar: tumbochka, suriluvchi quti, 
shkaf, asbob-uskuna uchun javon, himoya ko‘zoynagi, chiz-
malar va h.k. bilan jihozlanishi hamda ularning ish o‘rnidan 
tashqariga chiqib turmasligi ta’minlanishi kerak.
30-rasm. Duradgorlik o‘quv ustaxonalarida ish o‘rinlarining
taxminiy joylanish rejasi: 1 – o‘qituvchining ish o‘rni; 2 – qo‘l 
yuvgich moslamasi; 3 – dori-darmon qutisi; 4 – asbob-uskuna va 
materiallar javoni; 5 – dastgohlar; 6 – o‘quv-ko‘rgazma qurollari 
javoni; 7, 8, 9, 10, 11 – frezerlash, parmalash, yog‘och ishlash 
tokarlik stanoklari, randalash, arralash stanoklari; 12 – charx;
13 – materiallar tokchasi.
8 7
13
9
9
12
10
11
150
3
2
4
4
60
80
130
300
700
6
1
5
600
1200

---

39
Ish o‘rni va yo‘laklarni material, namuna buyum yoki chiqit - 
lar bilan to‘sib qo‘yishga ruxsat etilmaydi.
Asboblar uskuna yonidagi saqlanishi mumkin bo‘lgan 
quti, shkaf, mashina konstruksiyasida ko‘zda tutilgan holda 
uning ichki qismida maxsus joyda saqlanishi kerak. Ish o‘rnida 
hamma vaqt namunali tartib bo‘lishi va u yerga faqat mazkur 
dars uchun kerakli asboblar qo‘yilishi lozim.
Yog‘ochga ishlov berishda texnika xavfsizligi qoidalari
Maktab ustaxonalarida belgilangan ichki tartib-qoidalariga 
rioya qilish zarur.
Mashg‘ulot boshlanishidan oldin ish kiyimini kiyish kerak. 
Ustaxonaga qo‘ng‘iroq chalinmasdan oldin kelish, har bir 
o‘quvchining qo‘lida o‘quv qurollaridan kundalik daftar, dars-
lik, qalam, chizg‘ich, o‘chirg‘ich bo‘lishi shart.
Mashg‘ulot boshlanishida har kim o‘zining ish o‘rnini 
ko‘zdan kechirishi va uni ishlash uchun taxt qilishi lozim. 
Shuningdek, hamma o‘z ish o‘rnida ishlashi va o‘qituvchining 
ruxsatisiz hech kim u yerdan ketmasligi kerak. Asboblar, 
moslamalar va uskunalarni ehtiyotlab saqlash, xomashyo-
lardan tejamkorlik bilan foydalanish zarur. O‘qituvchining 
ko‘rsatmasi bilan ishni to‘xtatish va uning tushuntirishlarini 
diqqat-e’tibor bilan tinglash kerak.
Tanaffus vaqtida deraza darchalarini ochib qo‘yib, so‘ng usta-
xonadan chiqish lozim. Tanaffusdan keyin har kim o‘zining 
ish o‘rniga keladi va ishlashni davom ettiradi. Ish tugagach as-
boblar, moslamalar, materiallar artib tozalanadi va joy-joyiga 
qo‘yiladi, ish o‘rni yig‘ishtiriladi, tayyorlangan buyum top-
shiriladi, kiyimlar tozalanadi va qo‘llar yuviladi. O‘qituvchi 
ruxsat berganidan keyingina ustaxonadan chiqish mumkin.
Ustaxonada barcha mehnat topshiriqlarini bajarishda ish 
xavfsizligi qoidalarini yaxshi bilib olish va ularga to‘liq rioya 

---

40
etish lozim. Bu qoidalar quyidagilardan iborat:
1. Ish kiyimi to‘g‘ri kiyilganini tekshirish (xalatning qo‘l 
va old tugmalari qadalgan bo‘lishi kerak), bo‘yinbog‘ uchla-
rini qis tirish.
2. Ish o‘rnini, asboblarni ko‘zdan kechirish va ish 
latishga 
tayyorligini tekshirish.
3. O‘qituvchining ruxsatisiz ish o‘rnidan uzoqlashmaslik.
4. Asboblar va xomashyolarni ehtiyotkorlik bilan ishlatish.
5. O‘qituvchining ruxsatisiz dastgohlarda ishlamaslik, tuzi-
lishi o‘rga 
nilgan uskunalardangina foydalanish. 
6. Faqat ishga yaroqli asboblardan foydalanish, ularni o‘z 
o‘rnida ishlatish, asboblarni ish o‘rniga ulardan foydalanish 
uchun qulay holatda joylashtirish.
7. Ish yakunlangandan keyin ish qurollarini ko‘zdan ke-
chirish, nosoz asboblar to‘g‘risida o‘qituvchini ogohlantirish. 
8. Ish o‘rnini payraxa va qipiqlardan maxsus cho‘tka bilan 
tozalash.
9. Mehnatda xavfsizlik qoidalari buzilgan yoki jarohatla-
nish yuz bergan hollarda darrov o‘qituvchiga xabar qilish.