Umumiy pedagogika o‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan darslik
Pedagogik ta’sir ko‘rsatish – kommunikativ qobiliyatning
Download 2.64 Mb. Pdf ko'rish
|
UMUMIY PEDAGOGIKA MAVLOMOVA (Восстановлен)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Pedagogik munosabatda muvaffaqiyatlarga erishish uchun o‘qituvchi
|
4. Pedagogik ta’sir ko‘rsatish – kommunikativ qobiliyatning asosiy usuli sifatida Pedagogik ta'sir ko‘rsatish – tarbiyalanuvchiga ongli intizom va mustaqil fikr yuritish ko‘nikmalarini hosil qilish, tarbiyani ma’lum bir maqsadga muvofiq takomillashtirish uchun shaxsga muntazam va tizimli ta'sir ko‘rsatish, jamiyatning ijtimoiy–tarixiy tajribalariga yondashib shaxsni har tomonlama kamol toptirish, uning xulq– atvori va dunyoqarashini takomillashtirish, yosh avlodni muayyan maqsad asosida tarbiyalash, ijtimoiy ong va xulq–atvorni xalqimizning boy mafkuralari asosida shakllantirishga yo‘nal- tirilgan faoliyat jarayonidir. Pedagogik ta’sir ko‘rsatish asosida tarbiyalanuvchining ongi shakllanadi, ma’naviy boyligi va his– tuyg‘ulari rivojlanadi, unda ijtimoiy hayot uchun zarur bo‘lgan ijtimoiy aloqalarni tashkil etishga xizmat qiladigan xulqiy odatlar hosil bo‘ladi. Ta’lim va tarbiya jarayonida o‘qituvchi tomonidan 449 pedagogik ta’sir ko‘rsatishning asosiy usullariga: talab, istiqbol, jamoatchilik fikri, rag‘batlantirish va jazolash kabilar kiradi. Pedagogik munosabatda muvaffaqiyatlarga erishish uchun o‘qituvchi: • o‘quvchilar bilan bo‘lajak munosabatni modellashtira olishi; • munosabatda bo‘ladigan sinf jamoasi xususiyatlarini oldindan bilishi; • bevosita samimiy va hamjihatlikka asoslangan munosabat o‘rnatish; • munosabatda ustunlikka ega bo‘lib, uni demokratik talablar asosida oqilona boshqarish; • munosabatning ijobiy va salbiy jihatlarini uzluksiz tahlil etib borishi lozim. Ijtimoiy – psixologik tekshiruvchilar pedagogik muloqot malakasida ikkita asosiy kommunikativ ta’sir etish turlarini ajrata- dilar: ishonch hosil qilish va ishontirish. Pedagogning har bir hara- kati tarbiyalanuvchining munosabatlari, fikrlari, hissiyotlari, faoli- yatlarini shakllantirishga, ya'ni ularning psixikasi va xulqiga har tomonlama ta’sir etishga qaratiladi. Lekin ishonch hosil qilish va ishontirishning psixologik jarayoni turlichadir. Ta’sir etishning har bir yo‘li o‘z spetsifik xarakteriga ega. Ishonch hosil qilish yangi qa- rashlar, munosabatlarni shakllantiradi, noto‘g‘ri qarashlar va muno- sabatlarni o‘zgartiradi. Ishonch hosil qilish shakllariga: disputlar, diskussiya, suhbat, o‘qituvchi himoyasi, shaxsiy namuna kiradi. Ishonch hosil qilishda o‘zaro ta’sir qilish metodi sifatida maksimal ta’sirli bo‘lishi uchun, u bir qancha shartlarga rioya qilish kerak: − ishonchning mazmuni va shakli bolalarning yosh xususi- yatlariga mosligi; − ishonch hosil qilish tarbiyalanuvchining shaxsiy dunyoqa- rashiga mosligi; − tarbiyachi bolalarda ishonch hosil qilishda avvalo o‘zi shu narsaga nisbatan ishonch hosil qilishi. Ishonch hosil qilishning natijasi o‘qituvchining so‘zlari va harakatlariga ham bog‘liq. Tarbiyachining so‘zi va harakatlari 450 bir-biriga mos tushishi kerak. Masalan, tarbiyachi jahl ustida bolaga qattiq jazo berishini aytadi, lekin esidan chiqib ketadi. Yoki biror nima va’da qilib, o‘z so‘zining ustida turmaydi. Bolalar bunday pedagogning so‘zlariga ahamiyat bermay qo‘yadilar. Yanayam yomoni, agar o‘qituvchi balandparvoz, to‘g‘ri so‘zlarni gapirsa – yu, lekin kundalik hayotida bunga amal qilmasa bunday o‘qituvchilar jamiyatga zarar yetkazadilar. Ishontirishning yuqori effekti o‘quvchilarning olgan bilimlarining mustahkamlaydigan mashqlari (ruhini tetiklash, to‘g‘ri xulq hosil qilish) orqali hosil bo‘ladi. Ishontirishning usulini boshqatdan tarbiyalash, ya'ni qarash va muomalarni hosil qilish maqsadida qo‘llash mumkin. Isbotlash shaxs dunyoqrashining yetakchi struktura elementi bo‘lib, ishontirishning o‘zagi bo‘lgan bilimlar hisoblanadi. Isbot orqali bilim egallayotgan o‘quvchida unga to‘g‘ri kelmaydigan hamma ishontirishni qattiqqo‘llik, isbotlash yo‘li bilan qaytara olish qobiliyati rivojlanadi. Pedagogik ta’sir qilish usuli bo‘lgan ishontirish bilan birga pedagogik jarayonda ta’sir etish ham o‘ziga xos o‘rniga ega. Ta’sir etish – odamlarning ish va muomala jarayonida bog‘liqlikni belgilaydigan vositalarning biri. Uning asosiy o‘ziga xosligi shundaki, u odamning psixikasiga va xarakteriga o‘zi bilmagan holda ta’sir qiladi, shaxsning psixika strukturasiga nazoratsiz holatda kirib, kundalik ishi, xarakterida ko‘rinadi. Download 2.64 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|