Umumiy qism I bo‘lim. Umumiy qoidalar

454 -modda. Soliq bazasi
Renta daromadining summasi soliq bazasi hisoblanadi, renta zarari mavjud bo‘lganda esa
soliq bazasi nolga teng deb e’tirof etiladi.
Soliq bazasi ushbu Kodeksning 
454 -moddasida
o‘ziga nisbatan renta daromadini
aniqlash nazarda tutilgan yer qa’rining har bir litsenziyalangan uchastkasi (litsenziyalangan
uchastkalar guruhi) bo‘yicha alohida hisoblab chiqariladi.
Soliq bazasi soliq davri boshlanganidan e’tiboran o‘sib boruvchi yakun bilan aniqlanadi.
Metallarni va uglevodorod xomashyosini qazib olishni (ajratib olishni) amalga oshiruvchi
chet el investitsiyalari ishtirokidagi korxonalar soliq bazasini AQSh dollarida aniqlash huquqiga
ega.
Agar birinchi soliq davri yakunlariga ko‘ra renta zarari olingan bo‘lsa, soliq to‘lovchi bunday
zarar miqdorini keyinchalik “jamg‘arilgan renta zarari” maxsus hisobvarag‘ida AQSh dollarida,
ushbu moddaning oltinchi qismiga muvofiq belgilanadigan valyutaning o‘rtacha yillik almashuv
kursi bo‘yicha hisobga olishga haqli. Bunda har bir keyingi soliq davrida ushbu hisobvaraqda
hisobga olinadigan summa joriy yilning 31-dekabr holatiga ko‘ra AQSh dollarida nominatsiya
qilingan, 2 foizlik punktga oshirilgan, to‘lanish muddati o‘n yil (2031-yilgacha) bo‘lgan O‘zbekiston
Respublikasi xalqaro obligatsiyalarining daromadliligidan kelib chiqib aniqlanadigan
koeffitsiyentga oshiriladi.
Soliq davri uchun o‘rtacha yillik kurs soliq to‘lovchi tomonidan mustaqil ravishda,
O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining joriy soliq davrida 1-yanvar va 31-dekabr uchun
belgilangan kurslarini qo‘shish chog‘ida olingan summani 2 ga bo‘lish yo‘li bilan aniqlanadi.
Metallarni yoki uglevodorod xomashyosini qazib olish (ajratib olish) huquqi uchun
ruxsatnoma (litsenziya) olingan kundan e’tiboran boshlanadigan soliq davri soliq to‘lovchi
litsenziyalangan muayyan uchastkaga (litsenziyalangan uchastkalar guruhiga) nisbatan soliq
bazasini aniqlashi shart bo‘lgan birinchi soliq davri deb e’tirof etiladi. Agar bunda ko‘rsatilgan
ruxsatnoma (litsenziya) 1-iyuldan keyin olingan bo‘lsa, metallarni yoki uglevodorod xomashyosini
qazib olish (ajratib olish) huquqi uchun ruxsatnoma (litsenziya) olingan sanadan keyingi
kalendar yilning 31-dekabriga qadar bo‘lgan vaqt ushbu litsenziyalangan uchastkaga nisbatan
birinchi soliq davri deb e’tirof etiladi.
Soliq to‘lovchi tarixiy xarajatlarni birinchi soliq davrining xarajatlariga kiritishga haqli.
Soliq to‘lovchi tomonidan metallarni yoki uglevodorod xomashyosini qazib olish (ajratib
olish) huquqi uchun ruxsatnoma (litsenziya) olingan sanaga qadar haqiqatda amalga oshirilgan
va tegishli litsenziyalangan uchastka bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan xarajatlar, xususan,
quyidagilarga doir xarajatlar tarixiy xarajatlar jumlasiga kiradi:
1) geologik o‘rganish uchun yer qa’ri uchastkalaridan foydalanish huquqi uchun
ruxsatnoma (litsenziya) olishga va (yoki) metallarni yoki uglevodorod xomashyosini qazib olish
(ajratib olish) uchun ruxsatnoma (litsenziya) olishga, shuningdek metallarni yoki uglevodorod
xomashyosini qazib olish (ajratib olish) huquqini olishga;
2) yer qa’rini geologik jihatdan o‘rganishga;
3) metallarni yoki uglevodorod xomashyosini qazib olish (ajratib olish) uchun tayyorgarlik
ishlariga.
Ushbu moddaning 
to‘qqizinchi qismida
ko‘rsatilgan xarajatlarni amalga oshirish sanasi
buxgalteriya hisobining xalqaro standartlari qoidalariga muvofiq belgilanadi.
Agar yaratish (olish) xarajatlari kapital xarajatlar tarkibida hisobga olingan aktivlardan
keyinchalik metallni yoki uglevodorod xomashyosini qazib olishga (ajratib olishga) doir ishlab
chiqarish jarayonida soliq to‘lovchi tomonidan bir yildan ortiq vaqt davomida foydalanilmasa,
ushbu moddaning 
beshinchi qismida 
nazarda tutilgan koeffitsiyent ularni olish xarajatlariga
nisbatan qo‘llanilmaydi.
Agar soliq davri yakunlari bo‘yicha renta daromadi olingan bo‘lsa, soliq bazasi jamg‘arilgan
renta zarari summasiga kamaytiriladi, renta daromadi jamg‘arilgan renta zararining to‘liq
4
3

---

summasi o‘rnini qoplash uchun yetarli bo‘lmaganda esa — renta daromadi summasiga
kamaytiriladi. Bunda jamg‘arilgan renta zarari summasi renta daromadini kamaytirishga
qaratilgan summaga kamaytiriladi.
Soliq davri renta daromadi bilan tugaganidan keyin soliq to‘lovchi kapital xarajatlarni
amalga oshirgan va hisobot soliq davri yakunlari bo‘yicha renta zararini olgan hollarda, bu zarar
“jamg‘arilgan renta zarari” maxsus hisobvarag‘iga kiritiladi va unga nisbatan ushbu moddaning
beshinchi qismida 
nazarda tutilgan qoidalar qo‘llaniladi.
Ushbu moddaning 
o‘n ikkinchi
va 
o‘n uchinchi qismlarida
nazarda tutilgan hollarda
keyingi soliq davrida “jamg‘arilgan renta zarari” hisobvarag‘ida hisobga olinadigan summa
ushbu moddaning 
beshinchi qismida
belgilangan miqdorda koeffitsiyent bilan ham
indeksatsiya qilinadi.
Agar jamg‘arilgan renta zarari to‘langanidan va renta daromadi shakllanganidan keyin
soliq to‘lovchida yangidan renta zarari yuzaga kelsa, ko‘rsatilgan zararning o‘rni mazkur
moddaning 
o‘n ikkinchi — o‘n to‘rtinchi qismlarida
belgilangan tartibga o‘xshash tartibda
qoplanadi.
Metallarni yoki uglevodorod xomashyosini qazib olish (ajratib olish) uchun yer qa’ri
uchastkalaridan foydalanish huquqi bir yuridik shaxsdan boshqasiga o‘tkazilganda, sotilgan
sanada birinchi yuridik shaxsda mavjud bo‘lgan renta zararining qoldig‘i ushbu moddaning
beshinchi qismida
aniqlanadigan koeffitsiyent hisobga olingan holda ikkinchi yuridik shaxsga
o‘tadi.
Metallarni yoki uglevodorod xomashyosini qazib olish (ajratib olish) huquqi uchun
ruxsatnomaning (litsenziyaning) amal qilish davrida o‘rni qoplanmagan jamg‘arilgan renta
zarari soliq to‘lovchiga kompensatsiya qilinmaydi.
Soliq to‘lovchi renta daromadiga (renta zarariga) tegishli xarajatlari va daromadlarining
hisobini yuritishi hamda ular bo‘yicha soliq hisobotini taqdim etishi, shuningdek majburiy
auditdan o‘tkazish uchun qonunchilikda belgilangan muddatlarda har yili mazkur xarajatlar va
daromadlarning auditini amalga oshirishi shart.