Umumiy tilshunoslik

Strukturalizm yo‘nalishining umumiy xususiyatlari:
 1.Til belgi – semiotik tizim: tilning tuzilishi pog‘onali, unda har bir belgi
mavjud strukturaning ichki munosabatidir

---

 2. Tilning asosiy birliklari - fonema va morfemalar, ular o‘rtasidagi

paradigmatik va sintagmatik munosabatlar til birliklarining asosiy tuzilish 
shakllari hisoblanadi.
 3. Tilni o‘rganishda diaxronik metodlarga qaraganda sinxronik tavsif 
metodlari afzalroqdir.
 4. Til birligi tarkibini lingvistik tavsif qilishda lingvistik tadqiqotlar birinchi 
o‘rinda turadi.

Strukturalizmning quyidagi maktablari yuzaga keldi: 
1. Praga funksional lingvistika maktabi; 
2. Amerika deskriptiv lingvistika maktabi;
3. Kopengagen glossematika lingvistika maktabi.
PRAGA FUNKSIONAL LINGVISTIKA MAKTABI
Strukturalizmning dastlabki qarashlarii 1926 yilda Chexoslavakiyadagi 
Praga lingvistik to‘garagi tomonidan tashkil qilingan, 1929 yildan mustaqil oqim
sifatida rivojlanib, o‘z qarashlarini 10 yil mobaynida muntazam nashr qilingan 
“Praga lingvistik to‘garagining asarlari”da ifoda qilingan. Bu maktab XX asrning
30-yillarida gullab-yashnadi, ammo 40-yillarga kelib, uning faoliyati pasaydi va 
1953 yilda tashkiliy jihatdan tarqalib ketdi. Biroq ushbu maktabning g‘oyalari
jahon lingvistikasiga katta ta’sir qildi va hozirgi kunda ham ta’sir qilib kelmoqda. 
Uning yetakchi namoyondalari: chex tilshunosi Vil’yam Matezius (1882-1945),
Garvard universiteti professori Roman Osipovich Yakobson (1896), rus tilshunosi, 
slavyanist va fonologNikolay Sergeevich Trubeskoy (1890-1938)lar bo‘lganlar.
Praga struktural maktabining funksional lingvistika deb atalishiga sabab u 
tildagi har bir elementning o‘z funksiyasi mavjud, deb hisoblaydi. Ushbu maktab
namoyondalari 
tilning
morfologik 
tuzilishi,
sintagmalar, 
lingvistik
nominatsiyalarni jiddiy o‘rgandilar, sintagmatikani alohida nazariya sifatida ilgari 
surib, gap bo‘laklarini an’anaviy o‘rganuvchi sintaksisga qarama-qarshi qo‘ydilar.
Xususan, o‘zaro mantiqiy munosabatlarda gap bo‘laklarining aktual 
qismlarga bo‘linishi to‘g‘risidagi Mateziusning ta’limoti katta obro‘ga ega bo‘ldi.

---

Uning fikricha, agar rasmiy, an’anaviy mantiqiy grammatik bo‘linishdagi asosiy

elementlar grammatik ob’ekt va grammatik predikat bo‘lsa, unda dolzarb 
bo‘linishda so‘zning o‘zak va yadrosi o‘zini namoyon qiladi. Gapning aktual
bo‘linishida ohang (intonatsiya) va gap tartibi asosiy vositalar sifatida xizmat 
qiladi. Til va nutqni chegaralash til va stil faoliyatining chegaralanishiga olib
keladi.