Universiteti b. A. Bahritdinov s. A. Zokirova
m iqdorga e g a ; faqat 1 0 dav la tg a yaqin, ular o ra sid a R o s siy a , A Q SH , Xitoy, Avstraliya
Download 35.04 Kb. Pdf ko'rish
|
|
m iqdorga e g a ; faqat 1 0 dav la tg a yaqin, ular o ra sid a R o s siy a , A Q SH , Xitoy, Avstraliya, K a n a d a , JA R , Braziliya h a m sh u n d a y bir turdagi x o m a s h y o qism ini eg a lla y d i. Tem ir m iqdori b o ’y ic h a b a h o la n g a n tem ir rud alarn in g ja h o n d a g i h aq iq iy v a e h tim o lg a y aq in zaxiralari 1 0 0 mlrd. to n n a d a n ortiq b o ’lib, 1 /3 q ism i s o b iq Ittifoq r e s p u b lik a la r i h u d u d id a j o y la s h g a n ( R o s s i y a , Q o z o g ’isto n , U k ra in a ). B raziliya, K a n a d a , Xitoy, H in d iston , A vstraliya, A Q S H tem ir ru d a la rg a ju d a by- M a’lum ki, a lyu m iniy - y er q a tla m id a k e n g ta r q a lg a n m etalldir. B o k sitd a g i g lin o zy o m m iqdori 4 0 - 6 0 foizni tash kil eta d i, x o m a sh y o n i ta sh ib o lis h g a qulay. A ly u m in iy , r u d a la r , k o n la r n in g k p c h ilig i e k v a t o r y a q in id a j o y l a s h g a n . M am lakatim izning e n g sh im olid a bu ruda konlari m avjud . Bir n e c h a a s o s iy b ok sitga b o y viloyatlar ajratiladi: K arib-A m azoniya, G viana q ltig’i, Avstraliya, Hindiston, 0 ’rta Yer d en gizi. J a h o n d a e n g yirik va bok sit zaxiralarga b o ’y davlatlar: Braziliya, G vin eya, Avstraliya, Y am ayka, V e n e s u e la , G a y a n a , Su rinam lam i aytish mumkin. R an gli m eta lla rn in g rudalarid a p a s t v a ju d a p a s t foyd ali k o m p o n e n tla r - tipik h o la t (1 fo iz k a m ). Birinchi n a v b a td a a s o s iy k o n la rg a m etallni eritish x o m a s h y o m ljalini o ld in d a n y a q q o l a n iq la b q o ’y a d i. Q o ra m isn in g a s o s iy resu rslari A frikaning Z a m b iy a , Z air (“m is b e lb o i”), A m e rik a n in g - Chili, A Q S H , K a n a d a d a m avjud . M is rudalar yirik zaxiralari R o s s iy a , Q o z o g ’isto n , X itoyd a j o y la s h g a n . F a q a tg in a bir n e c h a d a v la tla r ru dalar v a r u d a s iz fo y d a li q a z ilm a la r b y ic h a y e ta k c h i o ’rinda turadilar. M a sa la n , 90-yillar oxirida q a z ib ch iq a rish b o ’y ich a 2 /3 q ism i to ’rt d a v la t q o ’lida to ’p la n g a n edi: m a r g a n e ts b o ’y ich a - Xitoy, U kraina, JA R v a B raziliyad a; k ob alt b o ’y ich a - K a n a d a , R o s s iy a , Zair v a Z a m b iy a ; xrom b o ’y i c h a - JA R , Q o z o g ’iston , R o s s iy a , 0 ’z b e k isto n v a K oreyada; v a n a d iy b y ich a 1 0 0 fo iz h a m m a s i - JA R , R o s s iy a , X itoy v a A Q S H d a . Bir n e c h a d a v la tla rd a q rg’o s h in zaxiralari v a q a z ib ch iq a r ish k o n s e n tr a s iy a s i b a la n d (Xitoy, A vstraliya, A Q S H , K a n a d a , P e r u ) v a rux b y ich a e s a K a n a d a , A vstraliya, Xitoy, P eru , A Q S H h am ajralib turadi. M ineral 0 ’g ’itlar ish la b ch iq a r ish u c h u n ru d a s iz q a z ilm a la r o r a s id a n x o m a s h y o zaxiralari k atta a h a m iy a tg a e g a . F o sfo r it r esu rsla rin in g k atta q ism i v a q a z ib ch iq a rilish i A Q S H , M a ro k a sh , R o s s iy a v a Xitoydir. Bu x o m a s h y o turi resu rsla ri Q o zo g M sto n , T u n is, lo rd a n iy a , Isroil, JA R , B raziliya, N au ru o rolid a ta la y g in a . Kaliy tuzlari qatlam lari fa q a t bir n e c h a d avla tla rd a u ch rayd i, sh u la rd a n R o s s iy a , K a n a d a , G F R , F ra n siy a , A Q S H , B e lo r u s siy a n i a y tish m um k in . Q a zib c h iq a r is h m iqdori v a m in eral r esu rsla rd a n fo y d a la n is h d a g i o ’z g a r is h - lar x a lq a r o s a v d o - s o t i q d a n a f a q a t k o ’p g in a d a v la tla r n in g ijtim o iy -iq tis o d iy h o la tig a t a ’sir e ta d i, balki g lo b a l x arajatlarga e g a blib, ja h o n d a bu tu n r es u r s holatini b elgilayd i. B orish qiyin b lg a n rayonlard a g e o lo g ik qidirish ishlari k u ch a y - tirilm oqda, resu rsla rn i s a q la y o la d ig a n te x n o lo g o y a la r v a ikkinchi m arta b la- d ig a n x o m a s h y o d a n fo y d a la n is h u slu b i q o ’llab k e lin m o q d a , m u q o b il e n e r g e - tika m a n b a la rid a n fo y d a la n ilm o q d a v a h.k. Bu harakatlar m in eral resu rsla rin in g ya q in k ela ja k d a y q o lis h h a q id a g i fikrlami o ’zg a rtirish g a olib keldi. “Zaxiralar” tu s h u n c h a si a n c h a zgaru vch an . Ularning miqdori fan v a texnika ta r a q q iy o ti j a r a y o n id a z g a r a d i, s h u ju m la d a n y a n g i, q a z is h q iyin b o ’lg a n qazilm alam i, konlarda b arch a qidirish v a tayyoriash shilarini olib borish. Ko’pgin a rivojlanayotgan davlatlar uch u n m ineral resurslar zaxiralari kam oY gan ilgan hududlar uch u n x o s narsa. F a q a t 50-yillardan b o s h la n g a n davr ichida ja h o n d a topilgan foydali qazilm alar zaxiraning 8 0 foizi rivojlanayotgan davlatlarga t g ’ri keladi. K on tin en tal s h e lf b a g ’rida (n e ft v a g a z k on larid an ta sh q a r i) k o ’p lab turli m e ta lla m in g s a n o a ti t o ’p lam i bir jo y d a y ig ’ilgan A vstraliya, K a n a d a , A Q S H , Chili, Y ap o n iy a v a b o s h q a m a m la k a tla rn in g qirg’oq larid a tem ir, m is, nikel, q a la y v a b o s h q a m in e r a lla r q a z ib c h iq a r is h u c h u n d e n g i z s h a x t a la r i is h l a m o q d a . M uhim laridan biri M a ia y z iy a , M y a n m a , In d o n e z iy a , T ailan d q irg’o g ’id a q a la y so ch m a la ri; A Q S H (A ly a sk a ) Tinch o k e a n i qirg’o g id a - oltin so c h m a la r i, A vstraliya, H in d iston , B raziliya, Q irg’iz isto n d a - n o y o b m etallar. K elajakd a d e n g iz qirg’o g ’idagi so c h m a la r ko’p m in erallam in g ja h o n d a q a zib ch iq a rish d a a s o s iy m an b alarid an b o ’lib qolad i. J a h o n o k e a n n in g s h e lf c h e k k a s id a foydali qazilm alarn i q a z ib ch iq arish ishlari hali olib borilm aydi. Biroq o k e a n n in g chuq ur joylarida m ineral resu rslar saloh iyati deyarli katta b o ’lib, h iso b la rg a ko’ra ba rch a k on tin en tlard agi yoki u n d a n h am se z ila r d arajad a k o ’proq. J a h o n d a g i r es u r sla r holatini b o s h q a y o ’llar bilan y a x s h ila s h m um k in , sh u ju m la d a n m e t a lld a n ik k in ch i m a r ta f o y d a la n is h m a s a l a n , o ’r n ig a b o s h q a m ateriallard an fo y d a la n is h ( p la s t m a s s a , k eram ik a v a h. k.). A Q S H v a a r b iy Y ev ro p a d a ikkinchi m arta ish la tila d ig a n x o m a s h y o n i u m u m iy narxi birinchi m arta fo y d a la n a d ig a n resu r sla r narxidan 1 5 -2 0 f o iz g a c h a b a h o la n a d i. P la n e t a n in g m in e ra l x o m a s h y o r e s u r s la r id a n k o m p le k s v a r a ts io n a l fo y d a la n is h - hozirgi v a q td a texn ik s iy o s a tin in g m uhim y n a lish la rid a n biridir. Yer resurslari Yer resu rsla ri v a tuproq q atlam i - butun tirik tab iatn in g p o y d ev o r i v a in so n u c h u n o z iq - o v q a t v a q ish lo q x jalik x o m a s h y o s in i is h la b c h iq a r is h g a b a z a b lib k ela d i. P la n e ta уег fon d in in g fa q a t 1 /3 q ism i - bu q ish lo q x o ’jalik y er-su v la ri 9 4 ,8 mlrd. g a ). Q o lg a n h u du d - bu im oratlar v a y o ’llar bilan b a n d b o ’lg a n yerlar, t o g ’lar, sah rolar, muzliklar, oY m onlar botq oq lik v a h.k. Q is h lo q x o ’jalik y er-su vlarn i, k o ’p yillik sim liklar ( b o g ’lar, p la n ta tsiy a la r), tabiiy y a y lo v la r v a o llo q la r kiradi. D u n y o davlatlari b o ’y ich a q is h lo q x o ’ja ligid a is h la m a y erlar va 0 ’tlo q la ro 'r ta sid a g i n isb a ttu r lic h a (1 1 .4 - ja d v a l). H ozirgi v a q td a is h la m a yerlar q ish lo q x o ’jaligin in g 2 8 fo iz g a yaq in i (1 ,4 mlrd. g a y a q in va 7 0 foiz (3 ,4 mlrd. g a ) chorvach ilik d a ishlatiladi. (P ichan zorlar, yaylovlar, o ’tloqlar). tlo q la r g ’alla v a b o s h q a tex n ik ekinlarni ish la b ch iq a rish m a q s a d id a h a y d a ls a h a m , bu n o b u d g a r c h ilik b la d i. 0 ’t g a n 1 0 0 yil d a v o m id a d e h q o n c h ilik u c h u n y e r m a y d o n la rin in g to z a la n is h i m iqdori in so n iy a tn in g o ’tg a n m in g yilligid a q ilg a n id a n k o ’proqdir. Hozir e s a d u n y o d a holat b o s h q a c h a . Q ish loq xjaligini zlash tirish uchu n rezervlar y o ’q, fa q a t o'rm onlar v a e k strem a l hududlar q olg a n . S h u bilan birga k o’p m am alakatlard a y e r resurslari te z k am aym oq d a: m ah su ld or yeriar qurilishlar ostida, t o g ’ s a n o a ti ishlari, sh a h a rla r v a b o s h q a aholi punktlari bilan b a n d b lm o q d a . Ish lan m a y er katta m aydonlari d eg r a d a tsiy a natijasida y qolib k etm o q d a . R iv o jla n g a n d a v la tla rd a q is h lo q x ja lig in in g se r h o sillig i v a m a h su ld o rlig i y e rla rn i y o ’q o lis h in in g 0 ’rnini b o s s a , r iv o jla n a y o tg a n d a v la tla r d a k o ’rin ish b o s h q a c h a . A holi so n in in g t e z s is h i oxirgi 5 0 yil d a v o m id a o z iq -o v q a t eh tiyoji 4 b a r o b a r o ’s i s h i g a o lib k e ld i. B u h o la t y e r r e s u r s la r ig a v a y e r q a t la m ig a riv o jla n a y o tg a n d av la tla rn in g a h o lisi z ic h ra y o n la rig a o rtiq ch a “b o s im ” b o ’lm o q d a . D u n y o d a g i is h la n m a y e rla rn in g y a r m isi “h o ld a n to y is h i”, a q lg a s i g ’m a y d ig a n d a r a ja d a fo y d a la n ila d i. A ytish kerakli, siv iliz a tsiy a rivojlanishi tarixida 2 mlrd. g a ya q in m a h s u ld o r y erla r y o ’qoldi, hozirgi ish la n m a yerlarn in g m a y d o n id a n k o ’pdir. B u tu n d u n y o d a y e r q a tla m in in g d e g r a d a t s iy a s i k u c h a y ib b o r m o q d a , u n in g s a b a b i - y erd a n n o t g ’ri foy d a la n ish d ir. T u p roq q atlam in i s a q la s h n in g a s o s iy v a z ifa s i uning hosild orligin i q o ’llab- q u v v a t la s h d ir . P l a n e t a tu p r o q q a t la m in in g s q is m i i s s iq lik v a s u v b ila n t a ’m in la n m a g a n i s a b a b li m a h su ld o riig i p a s a y ib k e tm o q d a . T u p roq q a tla m in in g yarm isi q u rg ’o q ch ilik v a yarim q u rg’oq ch ilik z o n a la r d a jo y la s h g a n v a k p in ch a tu p ro q e r o z iy a s i y u z a g a k e la d i, b u z ilg a n tu p ro q ju d a s e k in tik la n a d i, ta b iiy sh a r o itd a tup roq ni q a y ta tik la sh g a y u z ia b yillar kerak b ladi. H iso b -k ito b la rg a k ra, har yili yer y u z id a e r o z iy a n a tija sid a q ish lo q x o ’jalik o b o ro tid a n 6 - 7 m ln. g a tup roq , botq oqlik, t z a la s h ishlari, y u vilish i n a tija sid a y a n a 1 ,5 m ln. g a y q o la d i. P la n e ta d a tu p roq q a tla m in in g ustki h o s ild o r qatla m i o ’n yilda. 7 fo iz tezlik bilan k u ch d a n q o ia d i. Iqlimi o ’rtach a z o n a la r g a q a r a g a n d a , e k v a to r m in ta q a si v a tropik ra yon lard a tuproq tarkibi v a sh a r r o s y o m g ’irlar n a tija sid a tup roq qatlam i k proq k u ch d a n q o la d i. Arid z o n a la r d a e s a q ish lo q x jaligiga h a v o g a c h a n g , qum , tuproqni k ta ra d ig a n b o ’ronlar katta z a ra r keltiradi. B a ’z id a s h a m o l tuproq q atlam ini 1 5 -2 0 s m .g a p u flab chiqarib, uni katta m a s o fa la r g a k o ’chirad i. R e g io n T a ’m in la n ish (foizd a) 1. D u n yo 0 ,2 4 2 . Y ev ro p a 0 ,2 8 3 . O s iy o 0 ,1 5 4 . MDH 0 ,8 1 5. S h im oliy A m erik a 0 ,6 5 6 . J a n u b iy A m erik a 0 ,4 9 7. Afrika 0 ,3 0 8. A vstraliya v a Y a n g i Z e la n d iy a 1 ,3 7 0 ’rmon resurslari P la n e ta m iz d a 4 mlrd. g a yaq in yerlar rm on lar bilan b a n d , bu quruqlikning 3 0 foizini tash kil e ta d i. Ikkita m a y d o n i te n g rm on m intaqalari an iq k zatilib turibdi: sh im o liy (ig n a b a rg li d araxtlar turi k o ’p u c h r a y d ig a n ), jan u b iy ( 9 7 fo iz bargi qalin rm o n la rd a n iborat). Yer y u zid a g i rm on resu rslari q ifa la r hu du di v a d avlatlard a bir m e ’y o r d a ta q s im la n m a g a n . 0 ’rm on m a y d o n i m iqdori b o ’y ic h a yirik r e g io n la r o r a s id a n Lotin A m erik a si ajralib turadi. Ayrim davlatlar o r a s id a n R o s s iy a , B raziliya, A Q S H , K a n a d a , In d o n ez iy a , Zair v a b o s h q a d avlatlar yirik o ’rm on m a ss iv la r ig a e g a . K o’r sa tk ic h la r b o ’y ic h a (r e g io n h u d u d id a g i o rm onlar q ism i) e n g yuq ori k rsatk ich Lotin A m e r ik a sig a , e n g p a s t - A v stra liy a g a to ’g ’ri k ela d i. G ’o y a td a rm oni k o ’p d a v la tla r (o ’rm on m a y d o n i 5 0 fo izd a n yuq ori), rta rm onli v a k am o ’rm on lilarga a jratilgan . Oxirgi arid z o n a la r d a jo y la s h g a n Jazoir, Liviya, Misr, S a u d iy a A ra b isto n i, A fg ’o n isto n , P o k isto n v a b o sh q a la r . 0 ’rmoni k o ’p d avlatlar e k v a to r v a n a m li tropik o ’rm o n la r z o n a s i d a j o y la s h g a n (S u r in a m , G a y a n a , E kvador, M a la y ziy a , In d o n e z iy a , M y a n m a , L a o s), iqlimi o ’rta z o n a la r n in g oY m on m a ss iv la r id a F in lan d iya, S h v e ts iy a , R o s s iy a , K a n a d a v a b o sh q a la r. 0 ’t g a n a s r la r d a s h im o l d a g i o ’r m o n la r d a n in t e n s iv f o y d a l a n i l g a n v a y o ’q o tilg a n . A m m o hozirgi v a q td a bu r e g io n d a rm on qatlam i b u tu n la y tik la n g a n (ikkinchi m a r o ta b a e k ilg a n o ’rm onlar h iso b id a n k o ’p a y g a n ). F a q a t R o s s iy a d a rm onlarni q a y ta tik la sh ish larid an k e s ib ta s h la s h m iqdori o s h ib k e tg a n . J a n u b iy m in ta q a d a o ’rm o n la rn in g 2 /3 q ism i e k v a to r ia l v a n a m li tropik o ’r m o n la rg a to ’g ’ri k e la d i. B u o ’rm on m a ss iv la r in i “p la n e ta n in g o ’p k a s i” d e b ataydilar. U larning a tm o s fe r a d a in s o n u ch u n e n g zaru r kislorodn i q a y ta tik la sh g a a h a m iy a ti ulkandir. Bu o ’rm on m ayd on larin in g k pi (ekvatorial v a su b e k v a to r ia l iqlim z o n a s id a ) B raziliya (3 3 fo iz), In d o n ez iy a (1 0 fo iz), Zair (1 0 fo iz), K olu m biya, P eru , H in d iston v a b o s h q a d a v la tla rg a t o ’g ’ri k e la d i. Biroq oxirgi o ’n yilliklarda tropik o ’rm o n la rg a katta z a ra r keltirilgan. U lar y ilig a 1 1 -1 2 mln. g a tezlig i bilan k e s ib ta s h la n m o q d a ; bu ularning tabiiy q a y ta tik la n ish id a n o ’n b arob ar tezroqd ir. K osm ik tasvirlar y o r d a m id a rasm iy statistik m a ’lu m o tla rg a zgartirish lar kiritiladi. S h u n d a y qilib S a lv a d o r, Y a m ayk a va G aitida rm o n la r y q blib ketdi. F ilippinda r m o n b ila n q o p l a n g a n m a y d o n h u d u d n in g 2 0 f o iz in i t a s h k i l e t a d i (m a m la k a tn in g r a sm iy m a lu m otlariga k ra b o s h q a c h a —4 0 - 5 0 fo iz). N e p a ld a o ’rm o n la rg a h u d u d n in g j q ism i to ’g ’ri k e la d i. M a s a la n , H im olay, A n d v a A tla s Afrika y a s s i t o g ’ligi v a b o s h q a y e r y u z id a g i r a y o n la rd a rm on larni y q o tilish ju d a jiddiy m u a m m o la r d a n biri b o ’lm o q d a . 0 ’rm o n la rn in g k o 'p b lish i (a y n iq s a , n ih o y a t xilm a-xil turlari bilan ajralib t u r a d ig a n tr o p ik o ’r m o n la r ) h a y v o n v a s im lik la r n in g y a s h a s h m u h itin i y q o lis h ig a olib k e lm o q d a p la n e ta m iz d a 1 2 0 g a y a q in h a y v o n la r turlari y q b ldi (y a q in yillar o r a s id a g i 3 0 yil d a v o m id a 1 0 0 g a y a q in turlarini s h u n d a y q is m a t k u tm o q d a ). Suv resurslari S u v b a rch a tirik org a n izm la rn in g y a s h a s h i u c h u n kerakli omildir. H a y o tn in g zi h a m , in so n n in g b u tun xjalik faoliyati s u v r esu r sla rid a n fo y d a la n is h i bilan b o g ’liq. Yer k u rra sid a g i s u v resu r sla rid a n katta q ism i D u n y o O k ea n i su vlari - 9 6 foizi (m iqdori b o V ic h a ), y e ro s ti suvlari - 2 fo iz g a y a q in , m uzliklar - 2 fo iz g a ya q in v a fa q a t 0 ,0 2 fo iz q ifa la r y u z id a g i su v la r (daryolar, kllar, botqoqliklar). C h u c h u k su v la r z a x ir a si b a r c h a su v n in g m iqdoridan 0 , 6 fo izn i ta sh k il eta d i. H ozir q a y e r d a s u v y e t is h m a s a , s h u y e r d a u m u m a n ta b ia td a y q , u n d a n in te n siv fo y d a la n a d ila r yoki ish la tish u c h u n y a r o q s iz b lib q o lg a n (ch iq in d ilar bilan iflo s la n g a n ). H ozirgi k u n d a y e r y u z id a bu q im m a tb a h o r e s u r s n i is t e m o l qilish y ilig a 3 5 0 0 k m 3, y a ’ni p la n e ta d a har bir y a s h o v c h i k ish ig a 6 5 0 т З s u v t g ’ri k ela d i. Bu ju d a katta m iqdor; in so n n in g fa q a t fizio lo g ik ehtiyojin i q on d irish u c h u n k u n ig a 2 ,5 I s u v yetarli, lek in s h u a r z im a g a n s u v m iqdori bilan k o ’p r eg io n va d a v la tla r t a ’m in la n m a g a n . Y e r d a g i q u r u q lik n in g 6 0 fo iz i u m u m iy m a y d o n i c h u c h u k s u v k e r a k li m iq d o r d a y e t is h m a y d ig a n z o n a la r g a t o ’g ’ri k e la d i. In so n iy a tn in g j q ism i s u v y e tis h m a s lig in i s e z a d i, 1 m lrd .d an ortiq ah oli s u v y e tis h m o v c h ilig id a n v a ichim lik su vin i sifa tsiz lig id a n a z o b c h e k m o q d a (ich a k kasallik lari). C h u c h u k s u v d a n s a n o a t v a q ish lo q x ja lig id a fo y d a la n ila d i. A m m o s u v r esu r sla rn in g k p q ism i - bu D u n y o o k e a n in in g su vlari, ular e s a n a fa q a t ic h is h u c h u n , balki te x n o lo g ik eh tiyojlar u ch u n y a r a m a y d i. H ozirgi z a m o n te x n o lo g iy a la r v a in jenerlik s a a t i m u a m m o s i k o ’p m a m la k a tla r u c h u n y a q in yillard a h a m y e c h ilm a y qolad i. C h u c h u k su v la r n in g im koniyati kam v a y e r y u z id a n o te k is ta q s im la n is h i, y u z a d a g i v a y e r o s t i d a g i s u v la r n i i f l o s l a n i s h f t m u iliy a liliily y l u b a l ^ e s u r s m u a m m o s i b o ’lm o q d a . S u v ta n q is lig in i b artaraf qilish y o ’li - u n d a n ra tsio n a l fo y d a la n ish d ir. Dunyo okeanining resurslari o’zlashtirishi S u v resu rslari m u a m m o s i bilan bir q atord a m u sta q il k o m p le k s m u a m m o b o ’lib D u n y o o k e a n r e s u r s la r in i o ’z la s h t ir is h i m a s a l a s i t u r m o q d a . O k e a n quruqlikka q a r a g a n d a Y erning katta m iq d o rd a g i y er sa h n in i (71 fo iz) e g a lla y d i. O k e a n k o ’p h a y o t sh a k lla rin in g p a y d o bo 'lish i v a r iv o jla n ish ig a s a b a b b o ’ldi: h a y v o n o rg a n izm turku m larining 7 5 f o i z g id r o sfe ra d a v u ju d g a k e lg a n . O k e a n n in g b io m a s s a s id a 1 5 0 m in g o r g a n iz m turlari to p ilg a n . Hozirgi v a q td a D u n y o o k e a n i Yer kurrasida h a y o t u ch u n kerakli sharoitlar yara tish d a katta rol yn ayd i. U h a v o g a k islorod n in g ta x m in a n 2 0 fo iz o q s il m o d d a bilan ta ’m inlaydi. 0 ’ylaydilarki, D u n y o o k e a n i k e la ja k d a in so n iy a tn in g uc h a n q o g ’ini b osadi". Download 35.04 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|