Universiteti b. A. Bahritdinov s. A. Zokirova
h a y v o n la m in g g sh tin i is t e ’m ol qilib o q sil za x ira sin i t o ’p la s h m um k in , 2 0 foizini
Download 35.04 Kb. Pdf ko'rish
|
|
h a y v o n la m in g g sh tin i is t e ’m ol qilib o q sil za x ira sin i t o ’p la s h m um k in , 2 0 foizini e s a d o n v a dukkakli sim liklarni is t e ’m ol qilish bilan t ldirish m um k in . Lekin d o n m a h su lo tla r id a g i o q s il tarkibida b a ’zi ferm en tla rn in g y e tis h m a slig i, h a y v o n g s h t id a u c h r a y d i, d e m a k , h a y v o n g o ’sh tin i i s t e ’m o l q ils a k k o ’p roq o q s il y i g ’is h im iz m u m k in . M illatlar lig a s in in g 1 9 2 8 - y ilg i h i s o b o t i g a k o ’ra d u n y o a h o lisin in g 2 /3 q ism i o ch lik v a to ’liq o v q a tla n m a s lik d a r d ig a c h a lin g a n . F A O ning 1 9 7 0 - y i lg i b a y o n o t ig a k o ’ra r iv o j la n a y o t g a n m a m la k a t la r d a x r o n ik t liq o z iq la n m a slik 3 6 foizn i tash k il e ’tardi, bu k rsa tk ich 1 9 9 0 -y ilg a kelib 2 0 foizn i ta sh k il etd i. Bu k o ’r sa tk ich la rg a q arab o ’zim izn i tin ch lan tirish im iz kerak e m a s , s a b a b i har yili d u n y o a h o lisin in g 1 3 -1 8 m ln .n i o ch lik o q ib a tid a d u n y o d a n b e v a q t k o ’z y u m m o q d a . Lotin A m e rik a sid a g i Butun ja h o n s o g ’liqni s a q la s h v azirligin in g e ’tirof e tis h ic h a q u rb o n la rn in g yarm idan kpi 5 y o s h g a c h a b lg a n b ola la r e k a n . A g r o ta ’biiy sh a r o itla r n in g xilm a-xilligi k p qirrali q is h lo q x ja lig i is h la b chiqarishining sh a k lla n ish ig a ta ’sir etganligi tufayli 0 ’rta S h arq v a S h im o liy A m erik a ah o lisin in g o v q a tla n is h id a b u g ’d o y a s o s iy rinni egallayd i. S h u n in g u ch u n , m ahalliy aholining y ord am ida b u g'd oy qator donli, dukkakli v a m evali m ahsulotlar, h a m d a chorvachilik m ahsulotlari bilan to ’ldiriladi va iste ’m ol q ilin ayotgan kaloriyani 5 0 foizd an k o ’p r o g ’ini ta s h k il e t a d i. A frik a n in g S a v a n n a l a r v o d iy s id a s e p i l a d i g a n d o n m a h su lo tla ri, ju m la d a n s o r g o , q ator m am lak atlar ah o lisin in g o la d ig a n kaloriya- sining 4 0 fo izig a ch a tashkil qiladi va b a ’zi hu dudlarda makkajxori ekiiadi. Amrno, se p ila d ig a n d on m ah su lotlari su g rilm a y d ig a n yerlard a quruqchilik sharoitlarida ekiladi va sh u n in g u ch u n oziq -ovq at b a la n sig a ishon chli ta y a n ch b o ’iib xizm at qila olm aydi. Q ifa n in g u sh b u qism id a keyingi 2 0 yil d a v o m id a hosilsizlik yillari te z -te z qaytarilm oqda, ocharchilik o m m aviy v a o ’tkir xarakterga e g a b lm oqd a. O vqatlanish sep ila d ig a n ekinlarga a so s la n a d ig a n Afrika davlatlarining 10 ta sid a n 9 ta sid a , xronik to ’yib ovq atlan m aslik , a h olin in g 1 5 foizini q a m r a b o lg a n . Afrikani rm on vod iysin in g aholisi o vq atlan ish ratsionida y a m s , m a n io k a va batat a s o s iy o ’rinni egallayd i. Sutkalik y a m s istm oli kishi b o s h ig a T o g o , Kot-d’ivuar va D a g o m e y a kabi m am lakatlard a 0,5-1 k g g a ch a n i tashkil etadi. S h u n d a y salobatli raqam larga qaram ay, u sh b u serh osil, a m m o k am k a loriyaga e g a b lg a n ekinlar a h o lin in g a s o s iy o v q a tla n is h zaruriyatini q o n d ira d ig a n 11 d avlatn in g 1 0 ta sid a , tyib o vqatlanm aslik va kuchli o q sil tanqisligi an iq lan ad i. A ytilganlard an krinib turibdiki, m a sa la n 1 kg batat is te ’m olidan o d a m 1 2 0 0 kkal va 2 4 gr oq sil olar e k a n . Lotin A m e r ik a sid a e s a o v q a tla n is h b o r a s id a ju d a r a n g -b a r a n g g e o g r a fik kartina y u z a g a k e la d i. M e k sik a d a , M ark aziy A m erik a m am lak atlarid a v a A nd v iloyatin in g hin du a h o lis i a s o s a n m akk aj xori i s t e ’m ol q ila d i. B a ’zi h o lla r d a , ju m la d a n G v a t e m a la d a , u s h b u e k in h is o b ig a b a r c h a k a lo r iy a la m in g 7 0 foizi olinadi. A rgen tina v a U ru gvayd a ratsion a s o s a n b u g ’doy, p a s t quruq tropiklarida - g u ru ch (P a n a m a ), P a r a g v a y d a e s a - m a n io k a h is o b ig a s h a k lla n a d i, « B a n a n » respub lik alarid a, m a s a la n , G o n d u r a sd a , aholi a s o s iy kaloriyani b a n a n h is o b ig a to ’ldiriladi, Gaiti v a b a ’zi V e st-ln d iy a orollarid a e s a - s h a k a r h is o b ig a o lin ad i. K o’p g in a Lotin A m e r ik a si m a m la k a tla rid a , e n g k a tta B ra ziliy a n i h a m q o ’s h ib h is o b la g a n d a , m a h a lliy ah o li, a y n iq sa k a m b a g ’allar o v q a tla n ish i, a s o s a n loviya v a dukkakli ekinlar h is o b ig a to ’g ’ri keladi. Rivojianayotgan mamlakatlar global ovqatlanish tizimida Katta qiyinchiliklar e v a z ig a y o sh su v e r e n davlatlar aholini e n g kerakli o ziq - o v q a t m ahsulotlari bilan qon d irish vazifasin i u d d a la s h g a m u y a s s a r b o ’ldilar. A m m o bu m a sa la n i y e c h is h d a , o ziq -o v q a t m ahsu lotlarin in g a s o s iy ta sh q i s a v d o oqimini geografik y o ’nalishini tu b d a n o ’zgartirish ta la b etildi v a bu d avlatlarn in g c h e t el davlatlarid an o z iq -o v q a t m ax su lo tla ri importi y o r d a m ig a extiyojlari k u ch a y d i. Ikkinchi jahon urushiga qadar O siyo, Lotin Amerikasi va Afrika mamlakatlari don mahsulotlari eksportyorlari edilar. Don mahsulotlari paxta, shakar, kofe ham d a neft kabi eksport qilishning m uhim moddalaridan birini tashkil etardi. 1900-yilda non mahsulotlari sa vd osin in g sa ld o si + 1 ,7 mln.t b lsa, 1 9 3 6 yilda + 3 ,7 mln. tni tashkil etdi (ch et el bozoriga a n ’anaviy e n g ko’p bu g’doy va makkajo’xori yetkazib beruvchi Argentinani hisobga olm aganda). Ikkinchi jahon uaish idan keyin s a v d o manfiy tu s oldi va, se k in -a sta sib 1 9 8 7 -1 9 9 1 yillarda o ’rtacha yillik h iso b d a - 6 8 ,9 mln.t, yoki u sh b u m am lakatlarda iste'm ol qilinadigan d o n mahsulotlarining 10,6 foizini tashkil etdi. (S o b iq S S S R d a g i FAO ning m a ’lum otlariga a s o s a n u sh b u k o'rsatkich 3 ,4 fo iz g a te n g b ld i). R iv o jla n a y o tg a n m a m la k a tla r g a m o lja lla n g a n o z iq -o v q a t m ahsulotlari oqimini, a s o s a n b u g ’d o y tashkil etishi natijasida, uchinchi d u n y o aholisi ratsionida, a s o s a n sh ah arlard a, uning m avqeini m u stah k am lan ish iga s a b a b bldi. 0 ’sib k e la y o tg a n m am lakatlarda zlarining agrar ish lab ch iq arish taraqqiyoti a n iq la n a y o tg a n sh a ro itd a c h e td a n o z iq -o v q a t m ahsulotlari keltirilishiga eh tiy o jn in g sish i k p s a b a b la r yig indisi bilan izo h la n a d i. B ir in c h id a n , k o lo n ia l d a v la tla r o ’z ig a q a r a m h u d u d la r d a n a r z o n d o n m ahsulotlarini v a b o s h q a o ziq -o v q a t m ahsulotlarini, u y e m in g o ’z id a o z iq -o v q a t m ahsulotlari tan q isligi m avjud b lg a n taqdirda h am , tash q ariga chiqarish siyosatin i yurgizdilar. H indiston k olon iyasid an, o m m aviy ochlik o ’c h o g ’lari m avjud b o ’lsa ham , Karachi orqali XX a s r b o sh id a m e tro p o liy a g a har yili 1 mln. ton n a b u g ’doy, yoki X in terlan d porti h u d u d id a g i h o siln in g 2 0 - 3 5 foizi olib chiqib ketilgan . K olon iya ma'muriyati hatto ochlik qrqinchli tu s o lg a n taqdirda ham , ochlik bilan k u rashish uchun h e c h q a n d a y ch o ra ko’rm agan, sh u paytda y o s h su v er e n davlatlarda b u n d ay holatlarda c h e t ellardan o ziq -ovq at m ahsulotlari sotib olish uchun b archa kuchlar safarbar etilgan, tabiiyki, d on b alan si s a v d o s id a z ifodasini to p g a n . Ikkinchidan, rivojlanayotgan m am lakatlarda y erg a ishlov berish va a s o s a n uning oziq -ovq at yetk a zu v ch i sektori a w a lg id e k b o zo r bilan yaxsh i b o g ’la n m a g a n . D on ning kp q ism i d e h q o n la r to m o n id a n pul m ajburiyatlarini bajarish u ch u n sa r fla n a d i (soliq t la sh , s s u d a n i qaytarish, ular foizini t lash va h.k.larga sarflanadi), faq at m ah su lot ortiq ch aligi u ch u n e m a s . S h u n g a x s h a s h «ehtiyoj» savd olari, m a sa la n , Janubiy va Janu bi-Sh arq iy O siyod a b a ’z a n oziq -ovq at mahsulotlari sa v d o s i hajmining yarm idan ko’prog’ini tashkil etadi. Ko’p hollarda, e n g a w a l o Afrikada, m a h s u lo t k rsatkichi hayron qolarli darajada: S a x e ln in g olti m am lakatida d on n in g b o zo rg a chiqishi 1 9 7 0 -8 0 yillarda o 'rtach a 2 foizni tash kil e tg a n . Y osh s u v e r e n d avlatlar m ustaqillik davrida xalq x o ’jaligining qator tarmoqlari rivojlanishida m a'lu m yutuqlarga erishdilar, bu e s a milliy d a rom ad n in g o ’sish ig a , ju m lad an jon b o s h ig a h a m o ’s is h ig a olib keldi. Natijada o ziq -o v q a t m ah su lo tla rig a b o lg a n talab n in g t lov qobiliyati o s h is h ig a olib keldi. S h u bilan birga d e h q o n la r h a m z o v q a tla n is h la r in i y a x s h ila s h g a intildilar. U lar d a v la t to m o n id a n so tib o l i n a y o t g a n o z i q - o v q a t m a h s u l o t la r i n i n g b a h o s i n i o s h i s h i g a v a i s h l a b ch iq arishn in g k en g a y tir ish u ch u n b e r ila d ig a n s s u d a g a e ’tibor qilm adilar. B u n d a n tash q ari, b u n g a o ’x s h a s h harakat teskari natija berishi m um kin, chunki q ish lo q a h o l i s i k e r a k li p u l m a b la g 'la r in i a g r a r m a h s u lo t la r n i k a m h a jm d a s o t i s h n a tija sid a h a m o lish lari m um kin e d i. U c h in c h id a n , u ch in ch i d u n y o m a m la k a tla rid a u r b a n iz a tsiy a ja rayon in in g tezla sh u v i sh a h a r ah olisining juda te z sish ig a s a b a b bldi v a don m ahsulotlariga b lg a n ehtiyojni o s h is h ig a olib keldi, m ahalliy q ish lo q e s a yuq orid a ko’rsatilgan sa b a b la rg a tayyor em a slig i osh k or b o ld i. U rbanizatsiya o ziq -o v q a t m ahsulotlariga b lgan o d d iy o ’sish n i e m a s , balki aholi ratsion inin g sifatli o ’zg a rish in i h am talab eta d i. Bu e s a rivojlanayotgan m am lak atlard a a n ’an a v iy ish la b ch iq arilm ayd igan yoki yetarli m iq d ord a ish la b ch iq a r ilm a g a n k p la b m a h s u lo tla r g a ta la b qilina b o s h la s h ig a olib keladi. U rbanizatsiya standartidagi hayot ta ’sirida v a uni m ahalliy resurslar h iso b ig a ta ’m inlash mum kin b o lm a g a n lig i tufayli zaro kelishm ovchiliklar y u z a g a keldi. Aholini oziq -ovq at m ahsulotlari bilan ta ’m in la sh ichki milliy v a ja h o n za r o a lm a sh tir ish g a b og liqlik orta boradi. Hattoki e n g chetki m am lak at b lgan P a p u a - Y angi G v in ey a d a ham , import q ilin ayotgan guruch va baliq k o n s e n /a s i a a n a v iy o z iq -o v q a t m ah su loti batatni siqib ch iq a ra b o sh la y d i. N ih o y a t, to^rtinchidan, r iv o jla n a y o tg a n m a m la k a tla r y e r ish lo v id a m e h n a t b lin ish i y u z a g a k e la d i v a m in ta q a v iy m a h s u s la s h t ir is h k u c h a y a b o s h la y d i. N atijada, texnik v a b o s h q a ekinlarni ek sp o rt qilish u ch u n v a y o s h milliy s a n o a t u c h u n y e t is h t ir is h n i a m a l g a o s h i r a y o t g a n d e h q o n x o ’ja lik la ri o z iq - o v q a t m a h s u lo tla r ig a q s h im c h a ta la b q y ish a d i. Bir to m o n d a n , c h e t g a c h iq a r is h u c h u n a g r a r m a h s u lo tla r n i is h la b c h iq a r is h , ikkinchi t o m o n d a n ichki ta la b n i q o n d ir is h u c h u n o z iq - o v q a t m a h s u lo tla r in i y e tis h tir is h n in g o p tim a l n isb a tin i a n iq la s h hozirgi davrd a dinam ik om illar h iso b in i ta la b etu v c h i v a zifa n i q o ’yadi. Y uqori m a h s u lo tli a s o s a n p la n ta ts iy a v iy q is h lo q x jaligin i u c h in ch i d u n y o d a e k s p o r t q ilis h g a m o sla sh tir ilg a n m e h n a t ish la b c h iq a r ish k rsatkichlari o d a tiy q is h lo q a n ’an a la rin i ortd a qo ld ira d i. A m m o r iv o jla n a y o tg a n m a m la k a tla r n in g c h e td a n o ziq -o v q a t m ahsulotlari keltirilishiga b o lg a n ehtiyoj uning narxini o s h is h ig a olib keladi, c h e t e l s a v d o s i sharoitlarinig y o m o n la sh u v i q ish lo q xjaligi ta rm o g ’ining x o m a s h y o b erish in in g n isb a ta n k a m a y is h ig a olib k elad i. S h u n in g u ch u n o ziq - o v q a t m ahsulotlari m a s a la s i xalq aro iqtisodiy a lo q a la r tizim ini takom illashtirilishini ta q o z o etu v c h i e n g m u h im q is m ig a a y la n a d i. K rilayotgan m a sa la n i k p qirraligi un ing m am lakatlar va ularning hu du diy guruhlari b y ich a chuq ur tahlil etilishini talab qiladi. O ziq -o v q a t m ahsulotlari bilan ta ’m in lan ish d arajasi b yich a m am lak atlarn i q u y id a g i turlarga b lish m um kin: 1) o z iq -o v q a t m a h su lo tla r in i a s o s i y e k s p o r t q iluvchilari (A Q S H , K a n a d a , A vstraliya, JAR, T ailan d v a b a ’zi Y evrop a Ittifoqi davlatlari); 2 ) o z iq -o v q a t m a h su lo tla r in i fa o l e k s p o r t q ila y o tg a n kichik m a m la k a tla r (V en g riy a , Fin lyan diya); 3 ) o z iq - o v q a t m a h s u l o t la r i g a e h t iy o j s e z a y o t g a n , a m m o s o t i b o l is h im k o n iy a tig a e g a b lg a n d a vlatlar (Y ap oniya); 4 ) o z iq -o v q a t m a h su lo tla r ig a b o ’lg a n ehtiyojlarini q o n d ir a y o tg a n d a v la tla r (H in d iston , Xitoy, J a n u b iy A m erik a m am lakatlari); 5) o z iq -o v q a t m a h s u lo tla r i bilan t a ’m in la n g a n lig i o z iq -o v q a t m a h su lo tla r i g lob al h olatiga h e c h q a n d a y ah am iyati b lm a g a n m am lak atlar (P a p u a - Y angi G v in ey a , Islan diya); 6 ) o z iq - o v q a t m a h s u lo t la r ig a e h tiy o j s e z a y o t g a n h a m d a s u v v a y e r r esu rsla rin i o ’z -o 'z in i t a ’m in la s h u c h u n o ’z la s h tir a y o tg a n m a m la k a tla r (Misr, In d o n eziy a , P o k isto n , Filippin); 7) aholi jon b o s h ig a o z iq -o v q a t m ahsulotlari bilan ta ’m inlanishi doim iy ravish d a y o m o n la sh a y o tg a n davlatlar (S a x a r a d a n ja n u b d a jo y la s h g a n Afrika davlatlari); 8) aholini o ’s is h su r’ati r e s u r s im koniyatlaridan ortiqligi sa b a b li o z iq -o v q a t m ah su lotlariga b lgan talab k esk in t u s o lg a n m am lakatlar (G aiti, N e p a l, S a lv a d o r). Y u zaga k elgan xilma-xil holatlam i global oziq -ovqattizim i m avjudligini in o b a tg a o lg a n h old a rgan ib c h iq ish kerak. U ning sh akllanishi oziq -ovq at m ahsulotlarining haqiqiy bozori vu ju d ga k elg a n XIX a s r g a tegishli b o ’lib, ulam ing s a v d o s i loqal v a hududiy b ozordan c h e tg a c h iq m a g a n (faqat ziravoriar va o g irlik birtigi q im m atb ah o b lgan ayrim q ish lo q xo'jalik m ahsulotlari bu n d an m u s ta s n o b lgan). M ashhur firansuz tarixchisi RBrodel Yevropa 0 ’rtayer dengizi b yicha guvohlik beruvchi m alu m ot keltirib, aholisi 6 0 mln. kishi blgan bu hu du dd a XIX a srd a har yili 1 4 ,5 mln. tonn a bu g'doy talab etilgan. D en giz sa v d o si e s a q o ’sh im ch a 1 0 0 -2 0 0 ming ton n a d on berib, bu ko'rsatkich Rim imperiyasi davri ko'rsatkichlaridan o sh m a g a n , balki kamnoq ham blgandir deydi. Bu yerda g a p su v transporti bilan yaxshi ta‘m inlangan geografik hudud haqida ketm oqda. Quruqlik orqali 15Q-200 km. g a tash ish d a ham d o n n a r x i ikki b a r a v a r o s h i b k e t a d i . S h u n in g u c h u n t m is h d a g i h u d u d iy m a s s h ta b la r d a g i o m m a v iy o c h a rch ilik la r o z iq -o v q a t m a h su lo tla r in i y e tm a s lig i tufayli e m a s , balki ra yon lararo s a v d o aloqalarini y a x sh i y lg a q y ilm a g a n lig i oqib atid a го’у b erg a n . H ozirgi z a m o n o la m id a turii-tum an m u a y y a n h olatlard an q a fiy nazar, ah v o l b o s h q a c h a . O ziq -ovq at resurslari in son iyatn i o ziq la n ish talabini q on d irish n i t a ’m in la s h g a u m u m a n o lg a n d a yetarli, sh u n in g u c h u n m a m a la k a t ahvolini g lo b a l a h v o ld a n ajratib tahlil e tis h m a'qul e m a s . U m u m iy g eo g ra fik kartina y a n a sh u h olat bilan q iy in la sh a d ik i, yuqori ierarxik b g 'in n in g o z iq -o v q a t tizimi p a s t ta b a q a d a g i tizim n in g m ex a n ik yig 'in d isid a n p a y d o b o ’lm aydi. Bu u m u m ja h o n d a ra ja sid a o z ifod asin i to p a d i. A dabiyotlarda glob al o ziq -o v q a t tizim iga ta ’sir etuvchi om illar 4 gu ru h g a b lin gan : 1) fizik -g eo g ra fik sh a ro itla r v a a h o lin in g jo y la sh u v i (u m u m iy m a y d o n i v a q ish lo q xjalik yeriarini m a m la k a t v a hudu dlar b y ich a ta q sim la n ish i, m in taq a teb ran ishi, «aholi o z iq -o v q a t» nisbatlari, d avlatlararo g e o g r a fik m a s o f a v a hk.); 2) ja h o n transporti v a a lo q a (o ziq -o v q a t m ahsulotlarining tash q i b o z o r la r g a ch iq ish i tem ir yo'l tran sp orti qurilishi v a d e n g iz k e m a s o z lig in in g rivojlanishi bilan b e lg ila n g a n ); 3) ja h o n d a g i s iy o s iy a h v o l (ku ch larnin g jo y la sh u v i, d avlatlararo ittifoq v a b ir la s h u v la m in g m a v ju d lig i, o z iq - o v q a t y e t k a z ib b e r is h b o r a s i d a s i y o s i y m a q s a d la r d a n fo y d a la n is h ); 4 ) u la m in g birligida ja h o n iqtisodiyoti v a s a v d o s i (o ziq -o v q a t m a h su lo tla r i d u n y o s a v d o o q im in in g a s o s iy tarkibi, b a la n s hisob otlarining rli, k o ’p to m o n la m a am aliyotlar v a hk.). Ko’plab rivojlanayotgan m am lakatlarda keyingi o ’n yilliklarda k a m b a g ’allikning a b s o ly u t m iq y o s in in g k e n g a y is h i, a s o s a n A frik a d a , o z iq - o v q a t m a h s u lo tla r i y etis h m a slig i m a sa la sin in g o g irlik m arkazi M u sso n li O s iy o d a n k c h g a n joyid a, p la n e ta m iz d a o z iq -o v q a t m ah su lo tia ri yetish tirish n in g sezilarli o ’sg a n lig i fon id a ro’y berdi. Bu e s a quyidagi te z is uchu n sharoit yaratdi-ki, uchinchi d u n yod a oziq - ov q a t m ahsulotlarini iste ’m ol qilish darajasi ular bilan zini ta ’m in lash d a erish ilgan yutuqlarga yoki agrar ishlab chiqarishning te z o ’sish i bilan b o g ’liq e m a s : « D u n yod a o ziq -o v q a t m ah su lotlari yetarli, fa q a t uni so tib o lish uch u n pul y q » . M ustahkam m oliyaviy a h v o l m am lak atga etarli m iqdorda o ziq -o v q a t m ahsulotlarini import qilish h a m d a ulam i d avlat m iq yosid a ish lab chiqarishni q lla b -q u w a tla sh imkonini beradi, bu hol Y a p o n iy a d a k u z a tila d i. S a u d iy a A r a b is to n i R e s p u b lik a s i m iso li h a m nam u n ali: u n d a neftedollarlarni d o n x jaligiga katta kapital qilib kiritildi v a katta su b sid iy a la r e v a z ig a z ehtiyojlarini t laligicha qondirdi v a ortiq ch asin i e k sp o r t qildi. B o y davlatlarning tajribasi, tabiiyki, u n iversal b la olm aydi. V azifa sh u n d a n iboratki, o z iq -o v q a t m a h su lo tla r i b a la n s i n o s o z b o ’lg a n m a m la k a tla rd a h a y o t d a r a ja s i v a a h o lin in g s o tib o lis h q o b iliy a ti o s h is h i b ila n q is h lo q x ja lig id a m a h s u lo t birligiga ish la b ch iq a r ish xarajatlarini q isq artirish iozim dir. B u m a m la k a tla r a h o lis in in g o ila b y u d je tid a n o z iq - o v q a t m a h s u lo t la r i u lu sh in i o z g in a b o ’ls a -d a , o sh ir ish u c h u n im k o n iy a tg a e g a e m a sla r: u sh u n d o q Download 35.04 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|