Universiteti d. J. Urakov, R. N. Tursunov a. A. Biykuziyev

Aleksandriyadan Persepolisgacha: Osiyoning shohi (mil. a w . 
331-330 yy). Aleksandriyada qisqa vaqt to‘xtagan Aleksandr Mismi 
tark etdi va Doro III bilan qat’iy yuzlashishga yo‘l izladi. Doro III 
unga jang oldidan o'zining to‘n g ‘ich qiziga uylanishni va Frot 
daryosidan g‘arbdagi barcha yerlami olishi va oilasining barcha 
a’zolarini katta pul evaziga qutqarib qolishni taklif qildi.
Parmenion Aleksandrga Doro П1 ning taklifmi qabul qilish 
kerakligini aytdi. Biroq, Aleksandr unga rad javobini berdi va “Men 
Parmenion boiganim da rozi bo‘lardim, lekin unday emas” deb javob 
berdi. Aleksandrdan rad javobini olgan Doro III shoshma-shosharlik 
bilan makedoniyaiiklarga qarshi qo‘shin to ‘pladi. Ikki o‘rtadagi hal 
qiluvchi jang mil. avv. 331-yil 1-oktyabr kuni shimoli-sharqiy 
Iroqdagi Gavgamel q ishlogida bo‘ldi. DoroIII boshliq forslaming 
mag‘lub bo‘lishi tufayli bu jang yunon tarixidagi eng yaxshi 
ta’riflangan jang b o id i.
Gavgamel jangi (mil. a w . 331-yil). Iss jangida m ag iu b
boiganidan keyingi yillar davomida Doro III armiyasiga askarlami 
ehtiyotkorlik bilan tanladi. Yangi armiyaning otliq qo‘shini ayniqsa 
kuchli edi. Lekin, piyoda askarlaming oldingi qatori kuchsiz edi. Doro 
III Gavgamel jangida q o ilag an rejasi bo‘yicha otliq qo‘shinlar 
Aleksandr 
qo‘shinlarini 
o‘rab 
olishga 
umidqildi. 
Doroning 
ehtiyotkorlik bilan qilgan tadbirlariga qaramasdan Gavgamel jangi 
natijasi ham Issga o ‘xshash b o id i. Jangda Aleksandr otliq qo‘shini 
Fors armiyasining markaziga hujum qildi. Doro III jang maydonini 
tark etdi va Eronning sharqi tomon qochadi. Aleksandr Doro III ni 
asirga ololmagan boisa-da, Fors imperiyasining markazini egalladi. 
Doro III ning omon qolgan askarlari Aleksandmi Osiyoning shohi deb 
olqishlashdi. Aleksandr Bobil, Suza va Persepolni egalladi. Bular 
Aleksandr uchun berilgan uch ulkan in’om b o id i. Aleksandr Bobilga 
mil. a w . 331-yil oktabr oyi o‘rtalarida tantana bilan kirib keldi. 
Misrdagidek, Aleksandr ruhoniylami tinchlantirish y o iin i qidirdi, 
Bobilning bosh xudosi Marduqqa qurbonlik qilishni taklif qildi va
202

---

forsliklar deyarli bir asr oldin qo‘zg‘olonchilami jazolash uchun 
buzgan ibodatxonasini qaytadan qurish to ‘g ‘risida buyruq berdi. 
Aleksandr taslim b o ig a n va uning tomoniga o ‘tgan Suza va Bobil 
satraplarini mukofotlaydi. Lekin, Persepol shahri va aholisining ahvoli 
boshqacha b o id i.