Universiteti d. J. Urakov, R. N. Tursunov a. A. Biykuziyev

Persepolning vayron etilishi. Persepol Fors imperiyasining 
markazi b o iib , forslaming ommaviy tadbirlari va yangi yil 
bayramlari, shuningdek, soliq topshirishga oid diniy marosiralari ham 
shu yerda o ‘tkazilgan. Bu yerda Doro I hukmronligi davrida yunon 
elchilari kamsitilgan edi. Persepol yunonlarga va boshqa xalqlarga 
forslar hukmronligini ko‘rsatishi kerak edi, shuningdek, boshqa 
insonlarga bu qo‘rquvni tarqatishi kerak b o ig an . Aleksandr bu 
ishlami mil. a w . Vasrda yunon-fors urushlarida vayron etilgan 
shaharlar uchun o ‘ch olish maqsadida tanladi. Mil. a w . 330-yil 
aprelida Persepolni tark etishdan oldin makedoniyaliklar shahardagi 
saroylarga o ‘t qo ‘ydilar.
Harbiy b o im a g a n ko‘pchilik aholi xususan, ayollar, bolalar va 
barcha xohlovchilar armiyaga qo‘shilishdi. Aytishlaricha, shirakayf 
ahvolda b o ig a n afm alik Tais Aleksandrga mil. a w . 480-yil forslar 
tomonidan vayron etilgan Afma uchun qasos olish maqsadida 
Persepolni yondirishni taklif qildi, Persepolni yondirishga askarlami 
ruhlantirdi, lekin Aleksandr shahami butunlay zabt etish va vayron 
qilishga qaror qildi. Taslim b o ig an ig a qaramasdan, Persepolning 
taqdiri Fiva va Tirga o ‘xshash b o id i. XX asrda amerikalik arxeologlar 
Persepolni qazib topishdi. Qazishmalar shuningdek, bu yerdagi 
saroylar xazinalarga boy bo ig an i, ular Fors imperiyasi hukmronligi 
davrida ikki asr davomida io‘plangani va haqiqatan yong‘in natijasida 
vayron b oigan ini ko‘rsatdi. Persepolning yondirilishi bilan Aleksandr 
yunon yurishlarining oxiri g‘alaba bilan tugaganiga ishoraberdi.
Hindistonga uzoq yo‘l: Aleksandr 0 ‘rta Osiyoda. Aleksandr 
Persepolning yonishini kuzatar ekan, oldinda uni to ‘rt yillik 
mashaqqatli yurishlar kutayotganini bilmagan edi. Birinchidan, uning 
omadli taqdiri chegarasi davom etayotgandek tuyulardi. Doro III 
Midiyadan sharqqa tomon qochdi. Aleksandr Ekbatanni va Doro III 
ning xazinalarini toialig ich a egalladi. Fors va Midiya xavfsiz 
b o ig ach , Aleksandr Doro III ning yunon askarlarini ozod qildi. 
Bulaming barchasi Doro III ni asirga olish va Ahmoniylar sulolasini 
tugatish uchun qaratilgan edi.
203

---