Universiteti d. J. Urakov, R. N. Tursunov a. A. Biykuziyev

Eilinistik bosqich va uning xususiyatlari. Makedoniya, 
Yunoniston, 0 ‘rtayer dengizining sharqiy sohillari, G ‘arbiy Osiyo, 
Qora dengiz atrofidagi mamlakatlar tarixining Aleksandri stilosidan 
mil. a w . 30-yilda M isr Rim q o ‘shinlari tomonidan ishg‘ol etilgan 
paytgacha b o ig a n davmi o‘z ichiga oladi. Ellinizm atamasi ilk bor 
nemis olimi I. G. Droyzenning 1836-1843-yillarda chop etilgan 2 
jildlik 
“Ellinizm 
tarixi” 
asarida 
qoilanilgan. 
Unda 
Yunon 
madaniyatining Sharq xalqlari madaniyati bilan uyg‘unlashib hosil 
qilgan yangi 
madaniyat tushunilgan. 
Ellinizm davri 
sharqiy 
mamlakatlar uchun taraqqiyotning yangi bosqichi b o id i. Yunon- 
makedonlar sharqqa ishlab chiqarish malakalarini, o‘z davlat va huquq 
m e’yorlarini, urf-odat, din va madaniyatlarini olib keldilar. 0 ‘z 
navbatida, Sharqning qator yutuqlari ham o ‘zlashtirildi. Yunonlaming 
qadimiy nomi - “ellinlar” atamasi o ‘z etnik mazmunini asta-sekin 
yo'qota borib, makedoniyalik, yunon va mahalliy yuqori tabaqaga 
mansub kishilami ifodalaydigan so‘zga aylanib qoldi. Bu davrda 
Aleksandriya, Antioxiya, Salavkiya Pergam kabi shaharlar savdo va 
hunarmandchilik markazlari sifatida yuksaldi. Qizil dengiz hamda 
Fors q o i t i g i bo‘ylab Hindistonga savdo y o ii ochildi. Misr, Qora 
dengiz atroflari, Karfagen va Rim bilan savdo aloqasini y o ig a qo‘ydi. 
Pul va savdo munosabatlari rivojlangan o ik alard a polislar ravnaq 
topdi. Polislar o‘zgardi, ya’ni ular mustaqil respublika b oim ay , 
ma’lum siyosiy va iqtisodiy imtiyozlarga ega shahar jam oalariga 
aylandilar.
207

---

Mil. avv. IV asrdan Markaziy Osiyo xalqlari tarixida yangi davr 
boshlangan. Hindistondan Yevropagacha, Yevropadan Misrgacha 
b o ig an hududni o ‘z ichiga olgan ellinistik davlatlaming iqtisodiy, 
siyosiy, ijtimoiy hayotida Markaziy Osiyo xalqlari ham ishtirok 
etadilar. Shu tariqa, ellinizm davri Sharq va yunon xalqlari 
madaniyati, 
adabiyotlarining o ‘zaro boyishi jarayonining oliy 
cho‘qqisi b o id i. Ellinizm Aleksandr Makedonskiy bosib olgan 
yurtlardagi xalqlar hayotining turli sohalari - iqtisodiyot, siyosat, 
ijtimoiy-madaniy hayotiga katta o ‘zgarishlarni olib kirib, ellinistik 
madaniyatning ravnaq topishi va keng tarqalishiga zamin hozirlagan. 
Osiyo va Yevropaning hamma mintaqalarida ellininizm bir tekisda 
rivoj topmagan. Ammo ellinistik davlatlar inqirozga uchragandan 
so‘ng bir necha asrlar mobaynida ellin madaniyati an’analar adabiyot 
va san’atda davom etib kelgan