Universiteti d. J. Urakov, R. N. Tursunov a. A. Biykuziyev

Iss jangi (mil. a w . 333-yil). Kichik Osiyo yarimorolida, 0 ‘rtayer 
dengizi shimoli-sharqiy qirg‘og‘idagi Iss shahri yaqinida Fors 
podshosi Doro III va M akedoniya podshosi Aleksandr o ‘rtasida 
dastlabki yirik jang bo‘lib o ‘tdi. Doro III taktikasiga ko‘ra, podsho 
otryadi va eng yaxshi harbiy tuzilmalar qo‘shin markazida joylashgan 
edi. Eron armiyasida chap qanot ham kuchli bo‘lgan. Jang davomida 
forslar Filippning yaqin do‘sti Parmenion boshchilik qilayotgan 
M akedoniya armiyasining o ‘ng qanotini qisib qo‘ydilar. Natijada, 
Aleksandr yordamga yetib keldi va forslaming rejasini barbod qildi.
Aleksandr fors qo‘shinlari markaziga nisbatan kuchli b o ig an
otliq qo‘shinlarini yuboradi. Jang maydoni noqulay bo ig an lig i sababli 
forslar butun boshli qo‘shinni ishga sola olmaydilar. Jang og‘ir b o id i 
va yakunda Eron qo‘shini tor-mor keltirildi. Aleksandr shohning 
barcha aravalarini egalladi, ulam ing orasida Doro III ning oilasi ham 
bor edi.
Iss jangidan keyin forslar qarshiligini yetarli miqdorda yenggan 
Aleksandr Suriya va Finikiya tomon y o i oldi. Lekin, bu hududda Tir 
shahrigina m aiu m vaqt qarshilikni ko‘rsatdi. Qattiq qamal boiganiga 
qaramasdan Aleksandr Tir shahrini egalladi va shahami vayron etdi,
30.000 ga yaqin shahar aholisi qul qilib sotib yuborildi.
Aleksandr Makedonskiy Misrda. Aleksadr yurishni Finikiyadan 
janubga qarab davom ettiradi. mil. a w . 332-yilda Aleksandr Misrga 
yurish qildi. Misrliklar Makedon qo‘shinlarini xursandchilik bilan 
kutib oldilar. Misrdagi Eron satrapi Aleksandrga qarshilik ko‘rsatish 
o‘m iga unga xayrixohlik bildirdi va kohinlar bilan birga Aleksandmi 
kutib olgani chiqdi. M isrliklar Eron asoratidan qutulganlariga xursand 
edilar. U lam ing xursand bo iish ig a yana bir sabab Aleksandming Misr 
xudolariga qurbonlik qilish haqida buyruq berganligi va Misr 
kohinlaridan bu diniy msum qanday bajarilishi haqida so‘raganligi 
b o id i. Nafaqat oddiy Misrahli, balki, zodagonlar va kohinlar ham
201

---

yosh Aleksandming Misr dini va urf-odatlariga muhabbatini ko‘rib 
xursand boiganlar. Kohinlar Aleksandmi fir’avn deb e ’lon qildilar va 
o‘z-o‘zidan Aleksandr quyosh xudosi Amon-Raning o ‘g ‘liga aylandi. 
Mil. a w . 332-yilda Aleksandr Nil daryosi quyilish joyidagi deltada 
Aleksandriya shahrini qurdirdi. Bu shahar keyinchalik shakllangan 
eilinistik dunyoning eng ravnaq topgan shahriga aylandi.