Universiteti jismoniy tarbiya va sportni boshqarish va turizm fakulteti sport menejmenti va iqtisodiyot kafedrasi

Sportning asosiy komponentlari

Jismoniy tarbiya va sport menejmentida tashkilotlarning keng va murakkkab tizimini tushinishda, sportni uch qismga bo‘lingan qolipidan foydalanish maqsadga muvofiq. Birinchi qism – bu sportning davlat yoki jamoat qismi. Unga, milliy, regional va mahalliy davlat boshqaruvi organlari, shuningdek maxsus tashkilotlar kiradi. Ular sportning siyosiy boshqaruvini ishlab chiqish, moliyaviy mablag‘ yetkazib berish, professional sportchilarni tayyorgarligini oshirish va qo‘shimcha nazorat o‘rnatish kabi mas’uliyatli vazifalar bilan shug‘ullanishadi. Ikkinchi qism – bu sportning notijorat qismi bo‘lib, bunda mahalliy jamoalarni, musobaqalar, chempionatlar va boshqa shunga o‘xshash tadbirlar o‘tkazadigan shuningdek, qoidalar va standartlarni belgilab nazorat qiladigan xalqaro sport tashkilotlari rahbarlarini, federatsiyalarni, jamoat birlashmalarini o‘z ichiga oladi. Uchunchi qism – bu sportning professional yoki tijorat sport tashkilotlari bo‘lib, ularga quydagilar kiradi: professionalliga va ularda ishtirok etayotgan jamoalar, shuningdek, ularga yaqin tarmoqlar misol uchun, sport anjomlarini ishlab chiqaruvchilar, OAV, stadion va tadbirlar o‘tkazish bo‘ycha menenjer kabilar. Bu bo‘limlar bir-biri bilan o‘zaro bog‘liq. Misol uchun, davlat ko‘pincha notijorat tashkilotlar sportini rivojlantirish va iqtidorli sportchilarni qo‘labquvatlash maqsadida moliyaviy yordam ko‘rsatadi, o‘z navbatida, notijorat tashkilotlar jamiyatga sportchilar, murabbiylar, hakamlar tayyorlash imkoniyatini yaratib beradi. Davlat qonunlar bazasini tuzib uning yordamida sport inshootlari qurish va professional sportchilarni va professional sportni qo‘llaydi o‘z navbatida sport mahsulotlarini ishlab chiqaruvchilar va sport tadbirlarini o‘tkazuvchilar o‘z bizneslari bilan shug‘ullanishlari mumkin. Nodavlat va professional sport o‘rtasidagi bog‘liqlik quyidagi holatda amalga oshadi, nodavlat tashkilotlar, iqtidorli sportchilarni, murabbiylarni, hakamlarni, boshqaruvchilarni professional musobaqalarni o‘tkazish uchun yetkazib beradi. Shuningdek sport ligasi o‘z tarkibida professional sportchi va menenjerlari bo‘lgan notijorat jamiyatlardan tashkil topgan. O‘z navbatida professional qism tomoshabinlarga va ishtirokchilarga qiziqarli tomosha taklif qilib shuningdek, musobaqalarni translyatsiyasidan tushgan foydani ham taklif qiladi. Quyidagi suratda uchta qismning o‘zaro bog‘langan taraflari ko‘rsatilgan.
XULOSA
So'nggi yillarda sport ko'plab mamlakatlar, shu jumladan Rossiya iqtisodiyotining muhim tarmog'iga aylandi. Bu katta moliyaviy resurslar va katta miqdordagi ishchi kuchini o'z ichiga oladi. Sportni boshqarish va moliyalashtirishning yangi modellari doimiy ravishda takomillashtirilmoqda va ishlab chiqilmoqda. Shu bilan birga, bir tomondan, tijoratlashtirish va professionallashtirish tendentsiyalarining kuchayishi, shuningdek, byudjet mablag'lari atrofidagi keskin raqobat, boshqa tomondan, sport o'z ixtiyoridagi resurslardan mustaqil ravishda foyda olishni o'rganishi kerakligini ko'rsatadi. So'nggi yillarda ko'pchilik mamlakatlar aholisining o'z sport faoliyatiga (faol sport turlari) ham, sportni passiv iste'mol qilishga (tomoshabinlar uchun sport) qiziqish sezilarli darajada oshdi. Buni ko'plab faktlar tasdiqlaydi: masalan, 2005-2006 yillar uchun. Germaniyada xususiy sektorda sportga sarflangan xarajatlar 53 milliard yevroni yoki YaIMning 3,4 foizini tashkil etdi va qishloq xo'jaligiga sarflangan xarajatlar bilan solishtirish mumkin edi. Sport sohasida bevosita yoki bilvosita 750 ming kishi yoki jami mehnatga layoqatli aholining 2 foizdan ortig‘i shug‘ullandi, bu kimyo sanoatida band bo‘lgan aholi ulushiga to‘g‘ri keldi. Yana bir qiziq jihati shundaki, faol sport turlari tomoshabinlar uchun sportga qaraganda yuqori iqtisodiy ahamiyatga ega – bu barcha xarajatlarning 80% dan ortig‘ini tashkil qiladi.
Jismоniy tаrbiya vа spоrtdа bulаrgа fаqаt pеrsоnаl ishlаb chiqаrishning hаqiqiy egаsi sifаtidа mеhnаt qilgаn hоldаginа erishish mumkin, bu judа murаkkаb mаsаlа, chunki insоn fаqаt ijtimоiy shахs, ya’ni jаmiyatgа bоg’liq vа uning tа’siri оstidа bo’lib qоlmаy, tаbiiy mаvjudоd hаmdir. Хuddi shungа bоg’liq hоldа uning shахsiy mаnfааtlаrini (ungа bоg’liq hоldа хulqi, hаrаkаtlаri) hаr dоim hаm ijtimоiy mаnfааtlаr bilаnginа emаs, bаlki o’z idrоki mаnfааtlаri bilаn hаm mоs kеlmаydi. Kishilаr o’rtаsidаgi ijtimоiy vа iqtisоdiy munоsаbаtlаr аks etuvchi mаnfааtlаr ulаr mаqsаdlаri, mеhnаt intizоmi fаоlligigа bеvоsitа tа’sir ko’rsаtаdi vа ulаrning hаrаkаtlаrini tаrtibgа sоlаdi.