Kirish magistrlik dissertatsiyai mavzusining asoslanishi va uning dolzarbligi
Download 0.73 Mb. Pdf ko'rish
|
Спорт магистр диссертация Восстановлен
|
1 KIRISH Magistrlik dissertatsiyai mavzusining asoslanishi va uning dolzarbligi O‘zbekiston o‘z mustaqilligini qo‘lga kiritgan dastlabki kunlardanoq jismoniy tarbiya va sportni rivojlantirish, sog‘lom turmush tarzini targ‘ib qilish ishlariga katta e’tibor berib kelinmoqda. Barkamol yosh avlodni tarbiyalash davlat siyosatining ustvor yo‘nalishlaridan biri sifatida belgilandi. Bu borada qator farmon va qarorlar qabul qilindi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoevning “O‘zbekistonda jismoniy tarbiya va ommaviy sportni yanada rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi 2017 yil 3 iyunda qabul qilingan (PQ-3031-sonli) qarorida “Jamiyatda sog‘lom turmush tarzini shakllantirish, ayniqsa yosh avlodning jismoniy tarbiya va ommaviy sport bilan muntazam shug‘ullanish uchun zamon talablariga mos shart-sharoitlar yaratish sport musobaqalari orqali yoshlarda o‘z irodasi kuchi va imkoniyatlariga bo‘lgan ishonchni mustahkamlash mardlik va vatanparvarlik, ona Vatanga sadoqat tuyg‘ularini kamol toptirish maqsad va vazifalar dolzarb etib belgilandi.” Bundan tashqari yoshlar orasidan iqtidorli sportchilarni saralab olish ishlarini tizimli takomillashtirish hamda jismoniy tarbiya va ommaviy sportni yanada rivojlantirishga yo‘naltirilgan keng ko‘lamli ishlar amalga oshirilmoqda. Yurtimiz vakillarining Olimpiya o‘yinlari, jahon chempionatlari, Osiyo o‘yinlari va chempionatlari, Osiyo o‘yinlari va chempionatlari hamda xalqaro musobaqalarda yuksak natijalarga erishayotgani, dunyoda O‘zbekistonning obro‘- e’tibori va sport saloxiyati yanada oshayotgani, respublikamiz hududlarida jahon andozalariga mos muhtasham sport inshootlari barpo etilayotgani, o‘quvchi va talaba yoshlar o‘rtasida uch bosqichdan iborat “Umid nihollari”, “Barkamol avlod” va “Universiyada” sport o‘yinlari ommaviylashib borayotganligi ayniqsa e’tiborlidir. 2 Shu bilan birga mamlakatning barcha hududlarida ommaviy saortning oila hayotidagi muhim ahamiyati, uning jismoniy va ma’naviy sog‘lomlikning asosi ekanini targ‘ib tashviq qilish, hayotga katta umid bilan kirib kelayotgan yoshlarni zararli odatlardan asrash, ularga o‘z qobiliyat va iste’dodlarini ro‘yobga chiqarishlari uchun zarur shart-sharoitlar yaratish ular orasidan iqtidorli sportchilarni saralab olish hamda maqsadli tayyorlash tizimini takomillashtirish borasida muhim va dozarb vazifalar turibdi. Ta’lim muassasalari o‘quvchi va talabalari ahlining keng qatlamlari o‘rtasida sog‘lomlashtirish, ommaviy sport ishlarini tashkil etish, kompleks sport musobaqalarini o‘tkazish, yoshlar orasidan iqtidorli sportchilarni saralab olish va ularni maqsadli tayyorlash vazifalari belgilab olindi. Respublikamizning barcha o‘quv yurtlari, ta’lim muassasalarida voleybol sport turi dars va darsdan tashqari to‘garak mashg‘ulotlari tashkil etilib uch bosqichli maktab o‘quvchilarining “Umid nihollari” akademik litsey va kasb- hunar-maktablari, texnikum hamda, BUSMlar, IBUSM va boshqa ta’lim yo‘nalishlarida “Barkamol avlod” hamda talaba-yoshlarning “Universiada” sport o‘yinlari dasturidan keng o‘rin olib bosqichma-bosqich amalga oshirib kelinmoqda. Bu tizimning yaratilishi yoshlarimizning ma’naviy ma’rufiy axloqiy, jismoniy sog‘lom va barkamol avlod bo‘lib tarbiyalanishida muxim ahamiyat kasb etmoqda. Zamonaviy valeybolda samarali o‘yin ko‘rsatish va yuqori natijalarga erishish faqat o‘ta shakllangan jismoniy tayyorgarlik evaziga amalga oshiriladi. Valeybolchilarning o‘yin samarasini ta’minlovchi maxsus jismoniy sifatlar tayyorgarlik davrida barcha bosqichlarda ikki omil bilan belgilanadi: tezkor- kuchlilik tayyorgarligi va tayyorgarlikning aralash omili. Jismoniy tayyorgarlikning aosiy maqsadi sportchini har tomonlama rivojlantirish, uning funksional imkoniyatlarini oshirish va salomatligini mustahkamlashdir. Valeybolda jismoniy tayyorgarlikning aniq bo‘limlari quyidagi vazifalarni hal etishga qaratilgan. 3 1. Organizmni funksional tayyorgarlik darajasining safarbarlik darajasini oshirish. 2. O‘yin faoliyati samaradorligini ta’minlab beradigan jismoniy sifatlar fazilatlar (kuch, tezkorlik, chaqqonlik, chidamlilik, egiluvchanlik) bilan bevosita bog‘langan jismoniy qobilyatlar sakrovchanlik sport tezkorligi va irg‘ituvchanlik harakatning quvvati, o‘yin chaqqonligi o‘yin chidamliligi va atletik tayyorgarlik darajasini oshirish. Umuman olganda jismoniy tayyorgarlik jarayoni sportchining organizmida voleybol o‘yniga xos bo‘lgan katta jismoniy yuklamalar ta’sirida ko‘nikish hosil qilib borish kerak. Unda funksional va atletik tayyorgarlikning asosiy vositalari jismoniy mashqlar hisoblanadi. Ular o‘zining asosiy yo‘nalishiga ko‘ra quyidagi guruhlarga bo‘linadi. a) Organizm ichki a’zolarining funksional imkoniyatlarini oshirishga qaratilgan mashqlar. b) Kuch, tezkorlik, chaqqonlik, chidamlilik, egiluvchanlik kabi jismoniy fazilatlarni rivojlantirishga qaratilgan mashqlar. Voleybolda jismoniy tayyorgarlik xarakterli kompleksi bo‘lganligi uchun ham mashg‘ulotlar jarayonida turli usullar va tashkiliy-uslubiy shakllaridan ya’ni: 1. “Aylanma mashg‘ulotlar” variantlari. 2. “Qo‘shimcha ta’sir” usullaridan va asosida jismoniy tayyorgarlik-ning (texnika-taktika bilan bevosita chambarchas bog‘langan) boshqa turlari bilan birgalikda foydalanishga qaratilgan. Ushbu mavzuni amalga oshirishda yetakchi olimlarimizdan T.S. Usmonxo‘jaev, P.Xo‘jaev, Nasriddinov, L.R.Ayrapetyans, A.A.Po‘latov, Ummatov, Sh.X.Isroilov, M.A.Qurbonova, M.A.Qodirova, M.U.Kursimova, R.X.To‘laganov, M.M.Raximov, J.Toshpo‘latov, U.I.Ibragimov, Ye.Ch.Donieva, O.J.Begimqulov, I.A.Daminov, .T.Hasanov, A.Ustoev, P.To‘raev, M.Usmonov, X.K.Berdieva va juda ko‘plab yosh iqtidorli o‘qituvchi va ilmiy tadqiqotchi- yoshlarimiz o‘zlarining ilmiy tadqiqot ishlarini olib bormoqdalar. 4 O‘zbekiston o‘z mustaqilligiga erishgach barcha sohalar kabi jismoniy tarbiya va sport ham tamomila yangicha maqom yo‘nalishida shakllanib, yuksak cho‘qqi sari qanot yozmoqda. Darhaqiqat Mamlakatimiz rahbari Sh.Mirzaevning tashabbuslari va bevosita rahbarligi ostida jismoniy tarbiya va sportni keng ommaviylashtirish va rivojlantirish orqali sog‘lom barkamol avlodni tarbiyalash vositasi sifatida siyosatning ustvor yo‘nalishlari doirasidan joy oldi Hamdo‘stlik davlatlari ichida mamlakatimizda birinchi bo‘lib “Jismoniy tarbiya va sport to‘g‘risida”gi qonun (1992, 2002, 2015) qabul qilindi. Ushbu konsaitual hujjatlar jismoniy tarbiya va sport sohasida ulkan islohotlar, beqiyos bunyodkorliu ishlarini amalga oshirish imkoniyatini yaratdi. So‘nggi yillar ichida yurtimiz hududlarida, hatto uzoq qishloq va tumanlarda ham ko‘pdan ko‘p zamonaviy sport inshootlari barpo etildi va ayni kunda ular farzandlarimiz, xalqimiz xizmatida faoliyat ko‘rsatib kelmoqda. Kundan-kunga jismoniy tarbiya va sport jumladan milliy sport turlari va milliy, harakatli o‘yinlar milliy qadriyatlar sifatida, ayniqsa o‘quvchi-yoshlarning kundalik hayotiy ehtiyojiga aylanib bormoqda. Yosh voleybolchilarning jismoniy va texnik mahoratlarini tarbiyalashda harakatli va milliy xalq o‘yinlaridan o‘quv hamda to‘garak mashg‘ulotlarida foydalanish samaradorligi past darajada desak mubolag‘a bo‘lmaydi. O‘smir yosh voleybolchilarni umumta’lim maktablarida dars va darsdan tashqari to‘garak mashg‘ulotlarda qo‘llash zarur deb o‘ylaymiz. Harakatli va milliy o‘yinlarni BUSMning boshlang‘ich tayyorlov guruhlarida ham foydalansa maqsadga muvofiq bo‘ladi. O‘smir voleybolchilarning harakatli va milliy o‘yinlar orqali o‘yin usullarini rivojlantirish va ularning jismoniy qobiliyatlarini tarbiyalash xorijiy hamda mahalliy olimlarimiz o‘zlarining ilmiy tadqiqotlarida isbotlab berishgan o‘smir voleybolchilarni jalb etishda asosan harakatli o‘yinlar, o‘yinli mashqlar orqali hal etish mumkin, ularning mazmuni birinchi navbatda koordinatsion qobiliyatlarning makonda mo‘ljal olish vaziyatlarga reaksiya qilish va harakatlarda payti kelganda o‘zgartirish, qayta qurish tezkorligi hamda aniqligi harakatlarning fazoviy, ritmni 5 his qilishni shakllantirish va rivojlantirishga maqsadli ta’sir ko‘rsatish imkonini beradi. Bir qator mualliflar tomonidan aniqlanganki boshlang‘ich sinflarda darslarga 25-30% hajmda maxsus yo‘naltirilgan harakatli – o‘yinlardan foydalanish turli xil jismoniy qobiliyatlarning rivojlanishi suratlarini 8-30% oshirishga muvaffaq bo‘ladi. Boshqa tadqiqotlar harakatli o‘rinlarning bolalar va yosh voleybolchilarning psixomotor qobiliyatlariga ijobiy ta’sir qilishni aniqlaganlar. Download 0.73 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|