Kirish magistrlik dissertatsiyai mavzusining asoslanishi va uning dolzarbligi

 
 
 
 
 

---

11 
I BOB. 
UMUMTA’LIM MAKTABLARIDA VOLEYBOLCHILARNING 
UMUMIY VA MAXSUS JISMONIY TAYYORGARLIGINI 
RIVOJLANTIRISH METODIKASI 
1.1. Jismoniy va texnik tayyorgarlik ish qobiliyatini
rivojlantirishning asosiy vositasi sifatida 
Zamonaviy voleybol musobaqalariga xos yuklamalarni „yengish” va keskin 
raqobat ostida o’tadigan o’yinlarda foydali natijaga erishish o’quvchilarning 
jismoniy va funksional imkoniyatlari bilan belgilanadi. Demak, bugungi 
voleybolchi yuksak jismoniy, funksional, texnik-taktik va psixologik 
tayyorgarlik qobiliyatlariga ega bo’lishi lozim.
1
O’quvchinig ish qobiliyati mashg’ulot va musobaqalar davomida shakllanib 
boradi. Ammo, meyordan ortiq katta xajmli hamda o’ta shiddatli mashg’ulot va 
musobaqa yuklamalari o’quvchilar organizmiga salbiy tasir ko’rsatish natijasida 
funksional organlarda toliqish alomatlari kuchayadi, ayrim hollarda zo’riqish 
asoratlari yuzaga keladi. Bunday holatlarda texnik-taktik mahorat zaiflashadi, 
o’yinda rejalashtirilgan natijalar amalga oshmaydi. 
Ko’p yillik sport jarayonida malakali o’quvchilarni tayyorlash va ularning 
qobiliyatlarini shakllantirish samaradorligi dastlabki o’rgatish bosqichini qanday 
tashkil qilinishiga va shu bosqichni qanchalik rejali amalga oshirilishiga 
bog’liqdir. Sport zaxiralarini tayyorlash amaliyotida shunday vaziyatlar ustunligi 
kuzatiladiki, yosh o’quvchilar bilan mashg’ulotlar olib boruvchi ayrim trenerlar 
dastlabki o’rgatish bosqichiga jiddiy etibor qaratishmaydi. Ular qisqa muddat 
ichida malakali o’quvchi tayyorlash niyatida, o’rgatuvchi va takomillashtiruvchi 
(trenirovka) mashqlarni qo’llash chastotasi va shiddatini oshiradilar hamda 
bolalarning jismoniy va funksional imkoniyatlarini ko’pincha etiborga 
olmaydilar. Natijada xajm va shiddat ko’rsatkichlarni me’yoridan orttirilgan 
mashg’ulot (mashqlar) yuklamalari shug’ullanuvchi bolalar organizmida salbiy
funksional o’zgarishlarga olib keladi, ichki organlar (yurak-qon tomir tizimi, 
1
A.A.Po’latov, M.A.Qodirova. Sport pedagogik maxoratini oshirish(voleybol).0’quv qo’llanma T.;-2018 

---

12 
o’pka, buyrak, jigar va hokazo) faoliyatida zo’riqish va o’ta charchash 
alomotlari vujudga keladi. Boz
ustiga na trenerlar amaliyotida, na BO’SMlarda 
mo’ljallangan dasturlarda mashg’ulotlar yuklamalaridan so’ng, bolalar 
organizmining funksional holatini tiklovchi, ish qobiliyatini kuchaytiruvchi 
mashqlar yoki boshqa tadbirlar (sauna, massaj, autotrening, vitaminoterapiya va 
hokazo) e’tiborga olinmagan. 
Ish qobiliyatini shakllantiruvchi, tiklovchi va kuchaytiruvchi maxsus 
mikromashg’ulotlar o’quv-trenirovka va sport takomillashuvi guruhlashga 
mo’ljallangan dasturlarda ham qayd etilmagan. Takidlash joizki, ushbu 
dasturlarda tayyorgarlikning shakllanishi dinamikasi nazorat qilish tadbirlari 
uchun ham alohida soatlar ajratilmagan. 
1.1-jadval 
Voleybol bo’yicha dastlabki tayyorgarlik guruhiga mo’ljallangan o’quv- dasturi 
(Yu.D. Jeleznyak bo’yicha)