Университети қўлёзма ҳуқуқида удк soatova Yulduz Soatovna

Bismillahu rahman rahim !
Navoiyni o’rganganlar
Мазкур йўналишда туркология ҳамда ўзбек тилшунослигида кўпдан-кўп изланишлар олиб борилди, илмий асарлар, луғатлар, рисолалар, мақолалар чоп этилди, анжуманлар чақирилди. Навоий асарлари тил хусусиятларига бағишланган тадқиқотлар кўлами ва миқдорининг кўплиги уларни алоҳида-алоҳида зикр этиш имконини бермайди. Аммо навоийшуносликка салмоқли улуш қўшган А.К.Боровков, А.Н.Кононов, А.М.Шчербак, Ғ.Абдураҳмонов, А.Рустамов, Э.Фозилов, О.Усмонов, Б.Бафоев, К.Эраслан, Я.Экманн, Э.Умаров, Б.Ҳасанов, М. Раҳматуллаева, А.Каримов, И.Носиров, З.Ҳамидов, С.Ўзўндер сингари тилшуносларнинг меҳнатини эътироф этиш мақсадга мувофиқ27.Навоий асарлари тили лексикаси навоийшуносликда анча кўп ўрганилган сатҳ ҳисобланади. Шоир асарлари матнида қўлланган лексемалар статистик метод нуқтаи назаридан аниқланган28, уларнинг лексик-семантик, стилистик, лингвопоэтик хусусиятлари тадқиқ этилган, синонимлар қатори ва баъзи терминлар тизими устида изланишлар амалга оширилган.Бизга маълумки, эски ўзбек адабий тили ўзбек халқи томонидан яратилган умумхалқ миллий тилининг сайқалланган, меъёрланган шакли бўлиб, унинг такомиллашувида юқори лисоний маданиятга эга шахслар, яъни давлат арбоблари, мутафаккирлар, файласуфлар улкан меҳнат қилган дейиш мумкин. Айниқса, эски ўзбек адабий тили ва унга оид меъёрларнинг шаклланишида бадиий ижод вакиллари –шоир ва ёзувчиларнинг роли беқиёсдир.


Ayol tasvirlari
“Farhod va Shirin”
Mehin bonu
1.Qo`pub gulrux harimin qildi ma`vo.
Nechukkim ravzai jannatni Havvo-
Jannat saroyimi o’ziga Momohavo makon qilgandek gul yuzli Mehinbonu o’rnidan turib, haramga keldi
2. Uning belini garchi kamar topa olmasa ham, uning qo‘shinini zarrin kamarlar tashkil etadi.
Belin garchi kamar topmay kamohi,
Vale zarrin kamarlardur sipohi.
Shirin
Ularning hammasi otga mingan oy yuzli go’zallar edi. Qimmatbaho gavharlardan taqinchoqlar taqib, ular o’zlariga juda zeb bergan edilar. Ularnin hammamsining peshonasi gul-gul yongan, kipriklari tikonday-tikonday qoboqlari keng-keng, og’izlari esa tor-tor edi. Ularga bir gul yuzli go’zal bo’lib , bu chavandoz go‘zalning mingan oti cho’loq, quyosh yuzi uning manglayi porloqligi oldida o’z rangidan hijolat edi. U go’zal go’yo quyosh bilan shatrnj o’ynagandek ruh yurib, o tot sakratib, uni har soatda yuz marta mot qilar edi. Ha, u go’zalning boshdan oyog’i jahonni o’rtab, olmaga bir boshdan o’t solguday edi. Shu to’dadagi qizlarning har biri bir oy bo’lib, boshliqlari esa dunyoga ziynat berguvchi quyish edi. Esib turgan yeldan yuzi qip-qizarib ketgan u go‘zal to’g qazuvchilar ustiga yelday ot surib borardi. U har tomonga qarab elning yuragiga o’t yoqar edi.
Bu holat ichra paydo bo`ldi xayle,
Nechukkim tog` ichinda tund sele.

Bori chobuksuvoru moh paykar,

Javohirdin berib rpaykarga zevar.

Jabinlar gul-gulu kirpiklari xor,

Qabog`lar keng-kengu, og`izlari tor.

Alarg`a shohu sarvar gul`uzore,

Demaykim gul`uzore, shahsuvore.

Samandi sayridin ko`k tavsani lang,

Quyosh ruxsori ollinda xijilrang.

Quyoshg`a tarh uchun tashlab ruxu ot,

Vale yuz qatla har soat qilib mot1.

Solib olamg`a o`t boshdin-ayog`i.

Jahon o`rtab ayog`din-boshi dog`i.

Bo`lub ul xayl har bir o`ylakim oy,

Bu ul xayl ichra mehri olam oroy.

Takovar uzra yeldin otashangez,

Hamul el sori surdi yel kibi tez.

Tamosho aylayu har sori boqib,

Qayonkim boqib, o`tlar elga yoqib.
2. Uning bu ishlardan xotiri jam ,gul yuzli bir jiyani bor u qizni iffat saroyida shoh, ko’k pardasi ichidagi oy deyishadi . Uni ham ta’rif qilib o’tirishdan foyda topmaymiz. Otini aytishga ham qo’rqamiz. Uning yuzini o’ziga qarashli bir necha gul yuzli , sarv qomatli qizlardan tashqari odamzod ko’ra olmaydi. U qizni kim ko’rsa, boshqa sayr-u sayohatni yuzini ko’rmaydi . Uning ko’rgan kishining ham ortiq hech kimni ko’rmaydi. Uning yuzini gul , kiprigini tikan deb ataydilar . Dunyoda nima yaxshi narsa bo’lsa hammasi unda bor. Mehinbonu uni jua hurmat qilar ekan . Unga o’rinni ham o’z jon uyidan qilib bergan . U qizning yuzi bilan o’z bazmini ravshan qiladi
Harimi iffat ichra shoh ul ermish,
Sipehri ismat uzra moh ul ermish.

Ani ham vasf etardin bahramiz yo`q,

Otin dog`i tutarg`a zahramiz yo`q.

Yuzin ko`rmaydur oning odamizod,

Magar bir necha gulrux sarvi ozod.

Kim oni ko`rsa gashtu sayr ko`rmas,

Ani ko`rgan kishini g`ayr ko`rmas.

Yuzi gul, kirpigi derlar tikandur,

Ne bor andoqki hargiz bor ekandur.

Mihinbonu ko`p aylab ehtiromin,

Yasabtur jon uyi ichra maqomin.

Yuzi birla qilur bazmini gulshan,

Aning birla ko`rar olamni ravshan.
3. Parilar bilan buloq boshida orom olgandek, u go’zal bu buloq boshiga kelib turarkan. Pari yuzli qizlar bilan ba’zan Ishrat yuz qo’yib, bu yerda bazm qurarkan.