Universiteti "tasdiqlayman"

SOTSIOLINGVISTIKA 
Sotsiolingvistika (lot 
societas — 
jamiyat 
va 
lingvistika) — 
tilshunoslik, sotsiologiya (jamiyatshunoslik), ijtimoiy psixologiya va etnografiya 
fanlari tutashmasida rivojlanuvchi va tilning ijtimoiy tabiati, uning ijtimoiy 
vazifalari, tilga taʼsir koʻrsatish mexanizmi hamda tilning jamiyat hayotida tutgan 
oʻrni bilan bogʻliq koʻplab muammolar majmuini oʻrganuvchi ilmiy nazariy soha 
hisoblanadi. Ushbu muammolarning ayrimlari („til va jamiyat“) umumiy 
tilshunoslik doirasida ham oʻrganiladi. Sotsiolingvistikaning fanlar aro maqomi u 
foydalanadigan tushunchalar majmuida namoyon boʻladi. 
Sotsiolingvistika – tilning jamiyatdagi xizmatini o`rganish sohasidir, u tilning 
jamiyatdagi o`rni va xizmati, uning qo`llanilishdagi xususiyatlarini ilmiy tadqiq 
etadi. Sotsiolingvistika tillarning jamiyatda qo`llanishiga ko`ra rasmiy, davlat,elat, 
kabilar tillariga ajratadi.Odatda umumiy tillar rasmiy va davlat tili deb eʼlon 
qilinadi. Baʼzi davlatlarda 2-3 dan ortiq tillar rasmiy til deb eʼlon qilingan 
Tadqiq metodlari tilshunoslik yoʼnalishini belgilashi va ilmiy maktab koʼp 
hollarda metod nomi bilan atalishi sababli “qiyosiy-tarixiy tilshunoslik”, 
“Naturalistik tilshunoslik”, “Komparativistika”, “Geneologik tilshunoslik”, 
“Formal tilshunoslik”, “Funksional tilshunoslik”, “Аreal tilshunoslik”, “Struktur 
tilshunoslik”, “Deskriptiv tilshunoslik”, “Matematik tilshunoslik”, “Kompyuter 
tilshunosligi”, “Psixologik tilshunoslik” (psixolingvistika) kabi yoʼnalishlarga 
bagʼishlangan ish va fayl-u saytlarda shu yoʼnalish uchun yetakchi boʼlgan tadqiq 
metodlari haqida maʼlumot olish mumkin.
Yana shuni eslatib oʼtish lozimki, maʼlum bir lingvistik tadqiq metodini 
oʼzlashtirish tilshunoslikning maʼlum bir yoʼnalishini mukammal oʼzlashtirish 
bilan barobar. 
Buning uchun u ma'lum bir jamoada foydalanishning haqiqiy holatlarini 
tekshiradi, shaxslarning og'zaki ravishda qanday munosabatda bo'lishlarini va ba'zi 
kodlar va idiomatik qoidalarni baham ko'rishini tahlil qiladi. 

---

215 
Barcha jamiyatlarda nutqning o'ziga xos uslubi mavjud bo'lib, bu o'z 
navbatida suhbatdoshlarning yoshi, jinsi, tayyorgarlik darajasi va ijtimoiy sinfiga 
qarab o'zgaradi.