Universiteti "tasdiqlayman"

Mahalliy tillar 
Kam sonli aholiga xizmat qiladigan tillardir. Mahalliy tillar o‘z yozuviga ega 
emas. Bunday tillar faqat og‘zaki shaklda mavjud bo‘lib, aholining kundalik aloqa-
munosabat ehtiyoji uchun xizmat qiladi. 
Kreol tillar 
Yevropa mustamlakachilarining afrikaliklar, Sharq mamlakatlari xalqlari 
va Amerika hindulari bilan muloqoti natijasida mahalliy aholi tillariga Yevropa 
tillari (fransuz ingliz portugal) xususiyatlarining singishidan hosil bo‘lgan tillardir. 
Masalan, Amerikadagi Gaiti oroli mahalliy aholisi tilining fransuz tili bilan 
aralashuvi 
natijasida giti-kreol, Lotin 
Amerikasidagi 
mahalliy 
aholi 
tili 
bilan ispan tilining aralashuvidan ispan-nauatal kreol tili hosil bo‘lgan. Kreol 
tillarning har biri o‘ziga xos xususiyatlarga ega. Ularda birdan ortiq tilning o‘ziga 
xos xususiyatlari yaxlit holda namoyon bo‘ladi. 
Pijin tillar 
Ham Yevropa tillari bilan mahalliy tillarning aralashuvidan yuzaga keladi. 
Lekin pijin tillarida so‘zlashadigan jamiyat yo‘q (kreol til jamiyat uchun aloqa-
munosabat vositasi sifatida xizmat qiladi). Pijin tillardan port shaharlarida ikkinchi 
til sifatida foydalaniladi. 
Sunʼiy tillar 
Maxsus yaratilgan xalqaro tillardir. Polyak olimi L. Zamengof tomonidan 
yaratilgan esperanto tili sunʼiy til hisoblanadi. Bu tilning lug‘aviy asosi Yevropa 
tillaridan olingan, grammatikasi agglyutinativ xarakterda, grafikasi lotin yozuvi 
asosida. Bu tilda mashhur asarlar tarjima qilingan. Radio eshittirishlar ham tashkil 
qilingan. Bu tilning keyingi taqdiri muayyan davr bilan bog‘liq. Sotsiolingvistika 
til va jamiyat munosabatlarini tahlil qilar ekan, umumiy va xususiy qonuniyatlarga 
tayanadi.
Ijtimoiy lingvistikaning xususiyatlari 
Sotsiolingvistika tilni uni ishlatadigan kishidan mustaqil ravishda mavhum 
tizim sifatida emas, balki ijtimoiy va madaniy hodisa sifatida tahlil qilish bilan 
tavsiflanadi. 
Buning uchun u tillarni va nutq uslubini ular mavjud bo'lgan sharoitda, 
hayotiy vaziyatlarda o'rganadi va diqqatini sharoitga qaratadi. 
Shu tarzda ushbu fan ijtimoiy, xususan antropologiya va sotsiologiya bilan 
aloqada bo'lib, ular bilan shu kabi tadqiqot metodologiyalarini baham ko'radi. 

---

217 
Sotsiolingvistika 
bilimlari 
birinchi 
va 
ikkinchi 
tillarni 
o'rganishni 
osonlashtirish uchun ishlatilgan, chunki ijtimoiy sharoit bu jarayonning asosiy 
elementi hisoblanadi. 
Masalan, odam kattalar bilan bolaga o'xshab gapirmaydi. Shuningdek, siz 
suhbatlashayotgan mavzuga yoki ko'chada do'stlaringiz bilan yoki ish joyida 
mijozga xizmat ko'rsatayotganingizga qarab, tilni o'zgartiradi.