Universiteti "tasdiqlayman"

haqidagi fan ocherki” nomli doktorlik dissertatsiyasida umumiy tilshunoslik 
masalalari, tilning taraqqiyot qonunlari kabi umumiy problemalar bilan bir qatorda, 
so`zning morfologik strukturasi va so`z yasalishi, so`zning qayta bo`linishi va 
soddalanishi kabi konkret masalalar bilan ham shug`ullanadi. 
N.V. Krushevskiy yosh grammatikachilarning ilmiy-tadqiqot metodini 
“arxeologik” metod deb tanqid qildi. U fonetikaning eng muhim vazifasi bobo 
tilning tovush sistemasini qayta tiklash emas, balki ma`lum tilning tovushlari 
xarakterini, ularning o`zgarish qonuniyatlarini, yo`qolishi va yangi tovushlarning 
paydo bo`lishi sharoitlarini o`rganishdir, deb hisobladi. 
Boduenning talanti va har taraflama bilimli shogirdi V.A. Bogoroditskiy 
Qozon maktabiga xos bo`lgan umumiy nazariy yo`nalishni saqlagan holda, uni 
yana ham rivojlantirdi, ayrim masalalarni aniqladi. V.A. Bogoroditskiyning asosiy 
asarlari shular: “Rus tilida urg`usiz unlilar”, “Rus tili grammatikasidan 
umumiy kurs”, “Tilshunoslik va rus tili bo`yicha ocherklar”, “Eksperimental 
ma`lumotlarga ko`ra rus tilining fonetikasi”, “Umumiy tilshunoslik bo`yicha 
leksiyalar”, “Oriy-Yevropa tillarining qiyosiy grammatikasi” va boshqalar. 
Uning turkiy tillarga bag`ishlangan asarlari ham diqqatga sazovordir. Bular: 
2. Тil qurilishida Boduen uch darajani: 1) So`z va gaplarning 
fonetik tuzilishi. 2) So`zlarning morfologik tuzilishi. 3) Gaplarning 
morfologik tuzilishini ajratdi. Shu asosda u tilshunoslikka morfema 
haqidagi ta`limotni kiritdi.
3. Boduengacha grammatikaning ilmiyligi uning tarixiyligida 
deb tushuntirilar edi. Boduen esa tilda tarixiylikni dinamikani 
aniqlash zarur bo`lganidek, statikani aniqlash ham zarur deb 
hisobladi. Boduen tovush va harf tushunchalarini ajratdi. 
Grammatik 
paradigmaning 
yozuv 
sistemasiga 
bog`liqligini 
ko`rsatdi.
4. Nihoyat, I.A. Buduen de Kurtenening lingvistikaning 
borgan sari aniq fanlarga yaqinlashayotganini, lingvistikada 
matematikadagi miqdoriy deduktiv (umumiylikdan xususiylikka 
boruvchi) metoddan foydalanish mumkinligini oldinga surdi.

---

117