University of business and science”

2-jadval. Standart chetlanishni talqish qilish: Chebishev qoidasi

Chebishev qoidasi taqsimot qatorlarining shaklidan qat’iy nazar har qanday ma’lumotlar qatoriga tadbiq qilinadi.


a. Shunday bo’lishi mumkinki, o’rtachaning bitta standart chetlanishi oralig’iga judayam oz ko’rsatkichlar tushishi mumkin [ya’ni, tanlama to’plam uchun interval oralig’i va bosh to’plam uchun oraliq].
b. Ko’rsatkichlarning eng kamida 3/4 qismi o’rtachaning ikkita standart chetlanishi orasida yotadi [ya’ni, tanlama to’plam uchun interval oralig’i va bosh to’plam uchun oraliq].
c. Ko’rsatkichlarning eng kamida 8/9 qismi o’rtachaning uchta standart chetlanishi orasida yotadi [ya’ni, tanlama to’plam uchun interval oralig’i va bosh to’plam uchun oraliq].
d. Umuman olganda, 1 dan katta bo’lgan har qanday k soni uchun, eng kamida ko’rsatkichlarning (1 – 1/k2) tasi o’rtachaning k ta standart chetlanishi oralig’iga tushadi [ya’ni, tanlama to’plam uchun interval oralig’i va bosh to’plam uchun oraliq].

2-Misol. Standart chetlanishni talqin qilish — labirintdagi kalamush tajribasi
Muammo. Eksprimental psixologiya sinfidagi o’ttizta talaba kalamushni labirintda harakatlanishga o’rgatish uchun turli usullardan foydalanishadi. Kursning oxirida har bir talabaning kalamushi labirintdan yo’l topib chiqishiga vaqt belgilanadi. Natijalar (minutlarda) 2.8-jadvalda keltirilgan. 30 ta ko’rsatkichning ±s, ±2s, ±3s intervallardagi ulushini aniqlang va ushbu natijalarni 2.6 bilantaqqoslang.

4-jadval 30 ta kalamushning labirint bo’ylab o’tkazgan vaqtlari (minut)
1.97	0.60	4.02	3.20	1.15	6.06	4.44	2.02	3.37	3.65
1.74	2.75	3.81	9.70	8.29	5.63	5.21	4.55	7.60	3.16
3.77	5.36	1.06	1.71	2.47	4.25	1.93	5.15	2.06	1.65

Echish.Dastlab biz ma’lumotlarni kompyuterga kiritdik va umumlashtiruvchi statistikani chiqarish uchun MINITABdan foydalandik. Tanlama to’plamning ekranda chiqarilgan o’rtachasi i va standart chetlanishi 3-rasmda ko’rsatilgan.
=3.74 minut s=2.20 minut
yuzdan bir darajagacha yaxlitlangan.