amaldagi nisbatining tashqi ifodasi sifatida ta`riflardi. Bu chizmaga
ko`ra respublika sinfiy kuchlarning bir xil nisbatida paydo bo`lsa,
monarxiya boshqa nisbatida vujudga keladi.
Boshqaruv shakli - konkret davlatda davlat hokimiyatini tashkil yetish usullarining majmuidir.
Agar ushbu ta`rifni Yanada aniqroq ifodalaydigan bo`lsak, u oliy hokimiyatni, boz ustiga uning oliy
va markaziy organlarini, tarkibi, vakolatini, shu organlarni tashkil yetish tartibini, shuningdek, unda
oddiy xalq ishtiroki darajasi, bu organlar vakolati muddatlarini ko`zda tutishini aytishimiz kerak
bo`ladi. Boshqaruvning qadim-qadimdan insoniyatga ma`lum bo`lgan shakllari monarxiya va
respublikadir. Shu munosabat bilan Arastu o`z vaqtida boshqaruv shakllarini oliy hokimiyat tanho
amalga oshiriladigan monarxiyaga, tor doiradagi cheklangan shaxslar tomonidan amalga
oshiriladigan aristokratiyaga, butun xalq hokimiyatni boshqaradigan demoqratiyaga bo`lganligini
eslash o`rinlidir.
«Monarxiya» atamasi («monos» - bir, «arxe» - hokimiyat) yunoncha so`z bo`lib,
«yakkahokimlik», «yagona hukmdor» ma`nolarini bildiradi. Monarxiya boshqaruv
shakli sifatida o`zining aniq yuridik belgilariga ega. Monarx davlatning jonli timsoli
bo`lib, tashqi va ichki siyosat bobida davlat boshligi sifatida, xalq vakili, millat «otasi»
sifatida, fuqarolarni jipslashtiruvchi, ularni davlat tevaragiga birlashtiruvchi shaxs
sifatida maydonga chiqadi. Monarxlar - masalan, Frantsiya qirollaridan biri: «Davlat
- mening o`zimman», deb bejiz aytmagan. Biroq, bu aksariyat hollarda masalaning
Do'stlaringiz bilan baham: |
