Tug‘ilishning yig‘indi koeffitsiyenti bir ayol hisobiga bolalarning o‘rtacha sonini ko‘rsatib beradi. Mazkur koeffitsiyent aholi takror hosil qilinishining birlamchi umumiy tavsiflaridan hisoblanadi, lekin u qator kamchiliklarga ega. Xususan:
tug‘ilishning yig‘indi koeffitsiyenti yangi avlodning takror hosil boiishida, keyinchalik ayollar o‘zidan so‘ng qoldiradigan qizlar miqdorini ko‘rsatib bermaydi;
tug‘ilish paytidagi bolalarning onasining yoshiga yetmasdan, o‘zidan avlod qoldirmasdan va bola tug‘ish yoshiga yetgan tengdoshlariga nisbatan bolalar sonini qisqartirgan holda qanchasi o‘lib ketishi mumkinligini e’tiborga olmaydi.
Bu birinchi kamchilikdan aholini takror hosil qilishning brutto-koeffitsiyenti, birinchisi va ikkinchisidan netto-koeffitsiyenti holidir.
Aholi takror hosil qilinishining brutto-koeffitsiyenti. Bu koeffitsiyent har bir ayolning reproduktiv davrida nechta qiz bola ko‘rishi va har yosh guruhida uni tug‘ilishning hozirgi davr darajasida saqlab qolishi mumkinligini aniqlab beradi hamda quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:
-
bu yerda: R - aholi takror hosil qilinishining brutto-koeffitsiyenti;
8 - tug‘ilganlar orasidagi qizlarning ulushi (u 0,488 deb qabul qilingan va ayollaming barcha yosh guruhlari uchun bir xil bo‘ladi);
- 15-49 yosh guruhidagi tug‘ilish koeffitsiyentining yig‘indisi;
jx - yosh guruhlari bo‘yicha tug‘ilish koeffitsiyenti. Ushbu ko‘rsatkichning afzalliklari quyidagilardan iborat: birinchidan, uning kattaligiga aholining yosh tarkibi ta’sir
ko‘rsatmaydi;
ikkinchidan, u fertil yoshdagi ayollaming yosh tarkibini hisobga oladi. Aholi takror hosil bo‘lishini brutto-koeffitsiyentining kamchiligi fertil yoshdagi ayollaming o‘limini hisobga olmasligi hisoblanadi. Aholi takror hosil bo‘lishining brutto-koeffitsiyentida ayol reproduktiv yoshining oxirigacha tirik bo‘lishi nazarda tutilgani sababli hozirgi vaqtda u amalda qo‘llanilmaydi va koeffitsiyent ko‘rsatkichlari e’lon qilinmaydi. Mazkur kamchilik aholi takror hosil qilinishining netto koeffitsiyenti tomonidan bartaraf etiladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |