Urganch davlat universiteti servis faoliyati asoslari

5.Tovar va xizmat, ideal va real xizmatlar o‘rtasidagi qarama-qarshiliklar
Xizmatlar tizimi sohasi doimo shakli bo‘yicha o‘zgarib va rivojlanib borgan. Ushbu rivojlanish mexanizmini tushinish uchun va uning kelgusi natijalarini oldindan ko‘ra olish uchun servis tizimi faoliyatining asosiy qarama qashiliklarini ochish lozim. Buning uchun kichikroq falsafiy chetlanishni amalga oshirish lozim. U nima sababdan insoniyat jamiyati o‘zgarayapti, uni nima harakatga keltiradi, uning rivojlanishini nima yo‘naltiradi? Olimlarning fikriga ko‘ra, har qanday o‘zgarish va rivojlanishning harakat kuchi - bizni o‘rab turgan dunyoning buyumlar va jarayonlaridagi yashirinch qarama-qarshiliklardir. Dunyo fanida rivojlanishning yaxlit konsepsiyasini yaratgan buyuk nemis faylasufi G.V.F.Gegel shunday deb yozadi: « qarama qarshilik...har qanday harakat va hayotiylikning negizidir; faqat modomiki u o‘zida qandaydir qarama qarshilikka ega, u harakat qiladi, u ichki turtki va faoliyatga ega bo‘ladi».
Hozirgi zamon iqtisodiyoti jamiyatda tovarlar ishlab chiqarish jarayoni hamda xizmat ko‘rsatish jarayonlarini o‘z ichiga qamrab oladigan qarama-qarshiliklarning yaxlit tizimini vujudga keltiradi va takror ishlab chiqadi. Shu sababli servis tizimi faoliyatidagi asosiy qarama-qarshiliklarni ifodalash va ularga qisqacha ta’rif berishga harakat qilamiz.
Tovar va xizmat o‘rtasidagi qarama-qarshilik. Real iqtisodiyotda tovar va xizmat hech qachon sof turda harakat qilmaydi. Taniqli amerika o‘quv qo‘llanmasi mualliflari, quyidagilarni ta’kidlaydilar: «Haqiqatda qarib har doim tovarlarni harid qilish hamroh xizmatlar bilan kuzatilib boradi va har qanday xizmatlarni harid qilish hamroh tovarlar bilan kuzatilib boriladi. Shunday qilib, tovarlar va xizmatlar o‘rtasidagi farqni tushinish uchun shu narsani anglash lozimki, ushbu predmetlar bir-biriga qarama-qarshi hisoblanmaydi, balki yagona kontinuumning ikki tomonini aks ettiradi». Masalan, har qanday tovarni harid qilish uning reklamasi, saqlanishi, namoyish qilinishi, o‘rashi, yuklash - tushirish, kafolatlangan va kafolatlangandan keyingi xizmat ko‘rsatish bo‘yicha xizmatlar bilan bevosita bog‘langan.
Restoranda mijozga sotish uchun tovar sifatida nafaqat ovqatni taklif qilishadilar, balki oshpazlar, ofitsiantlar xizmatlari, ovqatlanish uchun mumkin bo‘lgan stol va binolar, ayrim holatlarda esa dam olish dasturlari ham taqdim etiladi. Sezilmaydigan axborot xizmatlarini ola turib, biz tovar sifatida namoyon bo‘layotgan qog‘oz yoki magnit lentasidagi ma’lumotni harid qilishimiz mumkin. Bundan shunday xulosa keladiki, bir-biriga qarama qarshi tovar va xizmat chambarchas bog‘liqdir.
Servis iqtisodiyotini shakllantirish sharoitida xizmatlar tarafiga o‘zgarish vujudga kelmoqda, ya’ni hozirgi jamiyatda ko‘pchilik oldi - sotdi munosabatlari xizmatlar ko‘rsatish sifatida ko‘rilmoqda. Rivojlangan davlatlar iqtisodiyotida xizmatlar sohasining nisbatan kengayish tendensiyasi ko‘zga tashlanmoqda. Xulosa qilib shuni aytish mumkinki, ushbu yo‘nalishda «tovarlar - xizmatlar» tizimida tenglik o‘zgarib bormoqda».
Ideal va real xizmatlar o‘rtasidagi qarama qarshiliklar. Ideal xizmat-bu real xizmatning nazariy modelidir, ya’ni xizmatlar bajaruvchisining yo‘nalishni ko‘rsatuvchi etalonidir. Bir tomondan real xizmat ushbu etalonga yaqinlashishi lozim, ikkinchi tomondan ideal modelning o‘zi to‘plagan tajriba va talabning o‘zgarishini inobatga olgan xolda takomillashadi.
Xizmatlar ko‘rsatishning real jarayonida shu narsa ko‘zga tashlanadiki, ideal xizmatning u yoki bu modeli vaqt o‘tishi bilan jamiyat ehtiyojlari bilan qarama qarshi bo‘ladi, shu sababli o‘zgatirilib turilishi lozim. Ideal va real xizmatlar o‘rtasidagi qarama-qarshiliklarning doimiy rivojlanishining va ularning o‘z-o‘zini boyitishini, servis tizimi faoliyatining intensiv yo‘nalishlari bo‘lib hisoblangan axborot, ta’lim, bank, transport, sayyoxlik xizmatlarida kuzatish mumkin. Xizmatlarning ideal shaklini o‘zgartirmasdan turib, odatda servis tizimi faoliyatini takomillashtirishning imkoni bo‘lmaydi.