Urganch davlat universiteti texnika fakulteti

Suyuqliklarning tezligi va sarfini o‘lchash

Odatda naporsiz oqimda suyuqlikning tezligini Pito naychasi bilan o‘lchashqulaydir. Pito naychasi kichik diametrli bukilgan nay bo‘lib, harakatlanayotgan suyuqlik oqimi yo‘nalishiga ochiq uchi qarama-qarshi qilib o‘rnatiladi va nayning o‘qi oqim yo‘nalishiga mos tushadi (4.1-rasm). Bunda nayning vertikal qismida suyuqlik dinamik bosimga teng bo‘lgan balandlik

8. 
   ga ko‘tariladi, ya’ni:
   

_{h } ² _.
2g

Bundan

	2gh	.	(4.1)
Amalda oqim yo‘nalishida nayning bo‘lishi tezlikning umumiy
taqsimlanishiga ta’sir qiladi, shuning uchun					formulaga tuzatish
koeffitsienti kiritiladi

3-LABORATORIYA Mashg‘uloti.


Mavxum qaynash qatlami gidrodinamikasi

Hozirgi vaqtda qurilish materiallari va ximiya sanoatining barcha texnologik jarayonlarida mavhum qaynash usuli keng qo‘llanilmoqda. Ayniqsa issiqlik almashinish, quritish, adsorbsiyalash, absorbsiyalash kabi jarayonlarda mavhum qaynash usulining ishlatilishi katta natijalar bermoqda. Mavhum qaynash jarayonida fazalar o‘rtasidagi o‘zaro kontakt yuzasi katta bo‘lishi tufayli mavxum qaynash jaraѐn bir necha marta tezlashadi, natijada apparatning unumdorligi oshadi. Mavhum qaynash jarayonida qatlamning gidravlik qarshiligi nisbatan katta bo‘lmaydi. Donasimon zarrachalarda mavxum qaynash qatlamini hosil qilish uchun ixtiyoriy shakldagi (masalan,ssilindrsimon) vertikal idishga donasimon qattiq material solinadi. Material teshikchalar o‘lchami material o‘lchamidan kichik bo‘lgan to‘r ustiga joylashtiriladi. Agar to‘r orqali pastdan yuqoriga qaratib kichik tezlik bilan gaz yoki suyuqlik oqimi yuborilsa, material qatlami aytarli o‘zgarmay qoladi (5.1-rasm, a). Gaz oqimi tezligini asta-sekin ko‘paytirib borilsa, tezlik ma’lum qiymatga ega bo‘lganda qatlamdagi materialning og‘irligi oqimning gidrodinamik bosim kuchiga teng bo‘lib qoladi, shuning uchun qattiq zarrachalarni muvozanat holati buziladi va ular har xil yo‘nalishida siljiy boshlaydi.

5.1-rasm. Mavhum qaynash qatlamining holatlari

Gaz tezligini yana oshirsak qatlam kengayada, zarrachalar harakatining intensivligi ortadi, bunda gidrodinamik muvozanat buzilmaydi. Bunday sharoitda qatlam mavhum qaynash holatini egallaydi, ya’ni qatlam xuddi qaynayotgandek bo‘lib ko‘rinadi (5.1-rasm, b).

Qatlamning o‘zgarmas holatdan mavhum qaynash holatga o‘tishiga to‘g‘ri keladigan gaz yoki suyuqlikning tezligi mavhum qaynashning boshlanish tezligi yoki birinchi kritik tezlik deb yuritiladi.

Todes tenglamasidan foydalanish eng qulaydir:

^Rekr			Ar			,	(5.1)
			 5,22
				Ar
	1400

bu erda
^'_d

^Rekr ⁰_{
Ar }^d³^(kz^^m^)g_,

²

4. 
   – qattiq zarrachalar diametri,m; ρ_m- muhitning zichligi, kg/m³; ρ_qz –
   

qattiq zarrachalar zichligi, kg/m³, μ – muhitning dinamik qovushoqligi, N·s/m²; g – erkin tushish tezlanishi m²/s.

O‘zgarmas qatlam va mavhum qaynash qatlami balandliklari quyidagi bog‘lanish yordamida xisoblanadi.

190

H(1)  H₀(1₀) , (5.2)

• 
  – mavhum qaynash qatlamining balandligi, m; ε – mavxum qaynash qatlamdagi zarrachalar orasidagi bo‘shliq (g‘ovaklik); N₀ – o‘zgarmas qatlam balandligi, m; ε₀ – o‘zgarmas qatlamdagi zarrachalar orasidagi bo‘shliq
  

(g‘ovaklik).

Mavhum qaynash jaraѐni mavhum qaynash soni Kω bilan

xarakterlanadi:

K 		V0	,(5.3)
	V ^1
	0

bu erda V₀ – apparatning to‘la kesimiga nisbatan olingan oqimning ish tezligi m/s; bu erda aparatdan o‘taetgan gaz yoki suyuuqlikning tezligi nazarda tutilmoqda V₀ – mavhum qaynash qatlamining hosil bo‘lish kritik tezligi, m/s.

Mavhum qaynash soni Kω zarrachalarning qatlamdagi aralashish intensivligini ko‘rsatadi.

Mavhum qaynash qatlamida eng intensiv aralashish Kω=2 da bo‘ladi. Lekin har bir texnologik jaraѐn uchun Kω ning optimal qiymati tajriba yo‘li bilan aniqlanadi. Zarrachalarning qatlamda o‘rtacha bo‘lish vaqti:

0		Gm	,	(5.4)
		Qc