Urganch davlat universiteti texnika fakulteti

4-LABORATORIYA MASHG‘ULOTI.


Markazdan qochma nasoslarni xarakteristikalarini aniqlash

Xalq xo‘jaligi va ishlab chiqarishning barcha tarmoqlarida, shu jumladan qurilish materiallari sanoatida suyuqliklar gorizontal va vertikal quvurlar orqali uzatiladi.Suv, neft, benzin, kerosin, moylar va boshqa suyuqliklarni uzatish uchun mo‘ljallangan mashinalar (qurilmalar)

191

nasoslar deyiladi. Quvurlarning boshlang‘ich va oxirgi nuqtalaridagi bosimlar farqi quvurlardan suyuqlikning oqishi uchun haraktlantiruvchi kuch hisoblanadi. Suyuqlik oqimining quvurlardagi harakatlantiruvchi kuchi gidravlik mashinalar ѐki nasoslar orqali hosil qilinadi. Nasos elektr dvigatelьdan mexanik energiya olib, uni suyuqlikning harakatlanaѐtgan oqimi energiyasiga aylantirib beradi hamda quvurda suyuqlik bosimini oshiradi.


Nasosning asosiy parametrlari

Nasoslarning asosiy parametrlari ish unumdorligi, bosim va quvvat kabi kattaliklar bilan belgilanadi.

Nasosning vaqt birligi ichida uzatib beradigan suyuqlik miqdori ish unumdorligi (ѐki sarfi) deyiladi va SI birliklar tizimida sarf m³/s - da o‘lchanadi. (Q, m³/s).

Nasosning massa birligiga ega bo‘lgan suyuqlikka bergan solishtirma energiyasi bosim deb yuritiladi va u SI birliklari tizimida n/m² ѐki metr suv ustunida o‘lchanadi.(N, n/m² ѐki metr suv ustuni). Nasosning bosimi oqimning nasosga kirish va chiqishdagi solishtirma energiyalari ayirmasiga teng.

Suyuqlikka energiya berish uchun sarflangan nasosning foydali quvvati N_f suyuqlik sarfi miqdori γ · Q ning solishtirma energiyaga ko‘paytirilganiga teng:

Nf  QH  gQH ;

(6.1)

Nasosning o‘qidagi quvvati foydali quvvatdan kattaroq bo‘ladi, chunki nasosda energiyaning bir qismi yo‘qoladi. Energiyaning yo‘qolishi nasosning foydali ish koeffitsienti (FIK) η_n bilan belgilanadi. Demak, nasosning o‘qidagi quvvat quyidagi tenglama bilan topiladi:

Ne 	^Nf		gQN	;	(6.2)
	^H		^H

Foydali ish koeffitsienti η_n nasosdagi quvvatning nisbiy yo‘qolishini, nasosning mukammalligini va uni ishlatishning arzonligini

192

ifodalaydi hamda quyidagi ko‘paytma orqali topiladi:

 V r m ;

(6.3)

bu erda η_v – hajmiy FIK; η_r – gidravlik FIK; η_m – mexanik FIK. Hajmiy FIK nasosning xaqiqiy ish unumdorligining nazariy ish

unumdorligiga nisbatiga teng bo‘lib, nasos konstruksiyasining zich bo‘lmagan joylaridan sizib chiqqan suyuqlikning miqdorini belgilaydi.

Gidravlik FIK suyuqlikning nasosdan o‘tishida gidravlik va mahalliy qarshiliklarni engish uchun sarf bo‘lgan bosimning yo‘qolishini ifodalaydi.

Mexanik FIK nasos mexanizmlaridagi ishqalanishni engishga sarflangan quvvatning yo‘qolishini belgilaydi.