Urganch davlat universiteti texnika fakulteti

MASALALAR VA MASHQLAR TO‘PLAMI

1. 
   Tekis devordan o‘tayotgan issiqliq oqimning zichligini toping,
   

vt

agar: devor issiqlik o‘tkazish koeffitsienti po‘latdan

(40

),

m  grad

Vt

vt

betondan (  1,1

), g‘ishtdan (   0,11

)

yasalgan bo‘lsa,

devorning

mgrad

mgrad

qalinligi

  50mm bo‘lsa.

Devorda

xarorat tc1  100^0 C ,

ikkinchi tomonda

tc2  90^0 C .

2.

Tekis devorning qalinligi   50mm va issiqlik oqimining

zichligi q  70

Bt

bo‘lsa, ularning ustki devorlarining temperaturalarini

m ^2

vt

vt

toping, agar, devor latundan   70

, qizil g‘ishtdan   0,7

va

mgrad

mgrad

Vt

probkadan   0,07

bo‘lsa.

mgrad

3.

Q issiqlik yo‘qotishni toping, agar: devor qizil g‘ishtdan

terilgan

bo‘lib

Uzunligi

l  5m ,

balandligi

h  5m

va

qalinligi

• 
   0,250m bo‘lsa. Devordagi harorat t_c1  110⁰ C , t_c2  40⁰ C va qizil g‘ishtning
  

195

	vt
issiqlik o‘tkazish koeffitsienti   0,7		.
	mgrad

4. Berk idishga suv qo‘yilgan va u pezometr bilan jihozlangan. Idishdagi suv satxiga ta’sir qilayotgan bosimni idish berk bo‘lgani sababli, tashqi bosim deb hisoblaymiz. Masalada bu tashqi bosim berilgan

(2.17- rasm). ra 10⁵ Pa , r0 1,25 10⁵ Pa ,   9810 ^N Idishga o‘rnatilgan


m³

pezometr suv satxidan h = 3,0 m pastda n nuqtada joylashgan. Suv pezometrda qanday I_r balandlikka ko‘tarilishini aniqlang.

5.

Rasmdagi A idishdan xavo siqib chiqarilgan, u erdagi bosim


r_vak  r_  0,60 atmosfera. A idish naycha orqali V idishdagi suv bilan

tutashtirilgan. V idish ochiq, shuning uchun undagi suv sathiga atmosfera bosimi ta’sir kiladi. h_vak vakuum balandligini aniqlang.

6. Suv bilan to‘ldirilgan ochiq idish berilgan. A nuqtada (h chukurlikda) manometr o‘rnatilgan. Agar shu A nuqtada manometr r_tn

rman  0,40 ^kgk yoki 0,4 atmosferani ko‘rsatsa, suv sathi shu nuktadan

sm ²

qancha h balandlikda bo‘ladi?

196

7.	Devor	materialini	issiqlik		o‘tkazish koeffitsientini
aniqlang.	Devorning	qalinligi	  40mm		va temperaturalar farqi
t  20^0 C issiqlik oqimining zichligi q  145				Bt			.
				mgrad

8. 
   2.18-rasm- dagi A idishdan xavosi- kesib chikarilgan, u erda- gi bosim r =r = 0,60
   

vak « v 'balandligini M, atmosfera. A idish naycha ork;ali V idishdagi suv bilan tutashtirilgan. B idish ochik,, shuning uchuy undagi suv satxiga atmosfera bosimi ta’sir kiladi. h . vakuum balandligini nikdang.Echish. Naychada kutarilgan suvning I_v aniklaymiz:_h

• 
  Pa-Pv _ 1 -o,b yu⁵ _ , ₀u 9810'bu erdar = 1,0- 10⁵Pa;p_v=0,6 ■ 10⁵ Pa; u =
  

197
9810 /m³.

2.18-rasm.

10. 
    Suv bilan tuldirilgan ochik, idish berilgan (2.19-rasm) A nuktada
    

(A chukurlikda) manometr urnatilgan. Agar shu A nukdada manometr r_msh =

0,40 kgk/sm² yoki 0,4 at- mosferani kursatsa, suv satxi shu nukdadan kdncha h

balandlikda buladi. I o Echish. -m.I— 4,0R mayau0,40 YU⁵ 9810 2>

2.4-masala. Vakuummetrli naychadagi simob 2-« chizigiga nisbatan h =

0,30 m balandlikka kutarilgan bulsa, (2.20- rasm) Assilindrdagi porshen ostida hosil bo’lgan vakuumni aniklaymiz.

2.21-rasm.


Echish.

• 
  , = 7_simoL= 13,6 • 10-0,3 = 4,08 ■ W Pa.
  

2.5-masala.ssilindr shakldagi berk idish suv bilan to’ldirilgan (2.21-rasm). Suvning chuqurligi h =2,0m. Suv- ning satxiga r₀= 2 atmosferaga teng siqilgan bosimi, ya’ni tashqi r₀ bosim ta’sir qilyapti. Agar idish tubi er

satxi (0-0 taqqoslash tekisligi)dan g =3,0 m balandda bo’lsa, idishdagi suvning gidrostatik va pezometrik bosimini aniqlang. r_i = 1,0-10⁵ Pa. 10⁵

198

Pa.

Masala.Ochiq tutash idish ikki xil solishtirma ogirlikka ega bo’lgan suyuqlik bilan to’ldirilgan: u = 7848 N/ m¹ va 11772 N/m³. Bu tutash idishlardagi suyuqliklarning balandliklari h_t va I, bulsa, u idishlardagi suyuqlik sathlarining farqi ma’lum, ya’ni u Ah = 0,30 m, u xolda 2.61-rasmda ko’rsatilgandek h_{ va /;, lar aniqlansin. Javob: A, = 0,90 m, h₂ = 0,60 m.


2.60-rasm.


Masala. Yuqori tomoni suv sathidan /g, = 1,0 m chuqurlikda, pastki tomoni esa /g₂ = 3,0 m chuqurlikda joylashgan tik devorga ta’sir etuvchi suvning bosim epyurasini chizing suv chap tomondan tasir etadi.2.61-rasm. 199
lashgan tik devorga ta’sir etuvchi suvning bosim epyurasini chizing.
Suv faqat bir tomondan, ya’ni chap tomon dan ta’sir etyapti.

2.1- Masala. Tik tekis devorda doiraviy teshik mavjud, u doiraviy shakldagi suv tutkich darvoza yordamida berkiladi va ochiladi, uning diametri d = 1,0 m. Darvozaning markazi suv satxidan h=4,0 m chuqurlikda joylashgan. Doiraviy suv tutkich darbozaga ta’sir etayotgan

2.2- suyuqlikning bosim kuchini va bosim markazini aniqlang Javob:


R= 3,14 ■ 10⁴ N; y_D =4,02 m.
2.3- Masala. Tekis suv tutkich darvoza suvga ko’milgan xolatda bo’lib, uning ustki tomoni suv satxidan I = 2,0 m chuqurlikda joylashgan. Darvoza to‘g‘ri turtburchak shaklida, eni Ь= 1,0 m, balandligi L_lar=0,5 m, u gorizontal tekislik bilan 45° burchakni tashkil etgan xolda qiya joylashgan. Bu darvozaga ta’sir etayotgan suvning bosim kuchini va bosim markazini aniklang. Masalani analitik va grafoanalitik usulda eching (2.65-rasm).
Javob: R= 1,09 • 10⁴ N, e = 0,24 m.