Urganch innavatsion universiteti

BRAXMAN – sanskrit tilidan olingan bo‘lib «Braxmaga atalgan, o‘zini bag‘ishlagan», degan ma’nolarni bildira­di.
Брахманлик. Эрамиздан аввалги биринчи минг йилликларга келиб орийлар Ҳиндистонда ўзларининг князликларига эга бўлдилар. Ведаларнинг маросимлар ҳақидаги кўрсатмалари анча мураккаблашди. Шу даврга келиб аҳоли ўртасида брахманларнинг нуфузи ошиб кетди. Улар олдинги таълимотларни ислоҳ қилиб, янгича диний қонун-қоидаларни ишлаб чиқдилар ва брахманлик динига асос солдилар. Брахманлик моҳиятан ведалар динининг ривожланган шаклидир.
Брахманлар қадимдан қоҳинлик (руҳонийлик) вазифасини ўтаб, қурбонлик ишларига раҳбарлик қилиш, халқ орасида Ведаларни тарғиб этиш билан шуғулланишган, улар ҳукмрон синф вакиллари саналган. Брахманликнинг муқаддас китобларига Ведалар, уларга ёзилган шарҳлар, Брахманлар, Арнъяклар ва Упанишадлар киради.
Брахманликда ведалар динидаги кўпгина худоларнинг ўрнига асосан уч худо: Брахма, Шива ва Вишнулар қабул қилинган. Булардан Брахма-коинотни яратувчиси, унга жон ато этувчи, Вишну (мурувватли деган маънони беради) – табиатни сақловчи, Шива (ёвуз маъносини англатади) эса табиатни вайрон этувчи худолардир.
Брахманликда ҳайвонлардан сигир, маймун, айрим ўсимликлар ва бошқалар муқаддаслаштирилган. Брахманликда бутун борлиқ хаёлий бўлиб, жонли нарсалар, жумладан, инсон ҳам қайта тирилиш хусусиятига эга деб қаралган.
Брахма худоси белгилаган ҳаёт меъёрлари, қонунларининг бажарилиши ёки бажарилмаслигига қараб инсон ахлоқига баҳо берилган. Камбағам меҳнаткалар, мазлумларнинг қийналиб юриши ҳаёт меръёри ҳисобланган. Уларнинг аҳволи оғирлигига ўзлари, ўзларининг ниятлари, ҳислатлари, ёмон ҳатти-ҳаракатлари, ахлоқи сабабчидир дейилади. Жонни ҳалос қилиш, уни бундан кейин пайдо бўлишдан сақлаб қолишнинг бирдан-бир йўли жоннинг Брахма билан қўшилиб кетишидир. Бунга эришиш учун Брахманинг илоҳий моҳиятини тўла билиб олиш, бутун ўй-ҳаёлни худога қаратиш ва ташқи оламдан бутунлай воз кечиш талаб этилган. Брахманлик жоннинг кўчиб юриши тўғрисидаги таълимотни диний жиҳатдан асослаб берган. Бархманлик брахманларга сўзсиз итоат этишни, шоҳ ҳокимиятини илоҳийлаштиришни, ўз ҳаёт меъёрлари қонун-қоидаларини бажаришни, диний маросимларга қатъий амал қилишни талаб қилади, бу эса инсонга қулай карма яратиб, янада яхшироқ бўлиб қайтаданг туғилишга, пировард натижада олий, мутлақ яратувчи худо Брахма билан қўшилиб кетишга олиб келади деб таълим беради.
Брахманлик таълимоти касталарга (ижтимоий табақалар) асосланган, яъни жамиятдаги инсонлар ўзларининг келиб чиқишлари, мансаблари ва ҳунарларига кўра турли табақаларга бўлинадилар.
Уларни келиб чиқишига қараб 4 та кастага бўладилар:
1. Браҳманлар -руҳонийлар ва уларнинг болалари киради
2. Кшатрийлар- улар худонинг қўлидан яратилган бўлиб, уларга подшохлар, бойлар, жангчилар киради.
3. Вайшийлар- улар худонинг сонидан яратилган инсонлар ҳисобланиб, савдогар ва ҳунармандлар шу кастага мансубдир
4. Шудрийлар- худонинг оёғидан яратилган ҳисобланиб, оддий халқ, деҳқонлар шулар жумласига киритилган.
Брахманликнинг кастачилик асослари эрамиздан аввалги V асрларда яшаган Ҳиндистоннинг ярим афсонавий ҳукмдори Ману қонунларида мустаҳкамланган.
Кейинчалик милоддан аввалги VI-V асрларда буддавийлик брахманликка қарши кураш олиб борди. Бу курашда брахманлик дини бевосита буддавийлик таъсири остида аста-секин ҳиндавийлик динига айланиб кетди.
Braxmanizm xudolari Braxmanizm ichida Brahman figurasi asosiy xudo, yaratuvchi va o'z navbatida hech qachon yaratilmagan xudo sifatida o'rnatiladi. Keyinchalik miloddan avvalgi 500-yillarga kelib hinduizm paydo bo'lishi bilan sig'inish Shiva va Vishnu kabi boshqa xudolarga ham qaratila boshladi. ad Shiva xudosi, shuningdek, Mahadeva nomi bilan mashhur bo'lib, bugungi kunda hinduizmning asosiy shaxslaridan biridir. "Yiquvchi" nomi bilan tanilgan, u olamning eng buyuk yaratuvchilari, himoyachilari va transformatorlaridan biridir. Xudo Vishnu, o'z navbatida, "Konservator" nomi bilan tanilgan, shuningdek, oliy mavjudot sifatida hurmatga sazovor. U dharma tamoyillarining himoyachisi (hayot va olamning mavjudligini ta'minlaydigan tartib), ularni tartibsizlik va halokat oldida himoya qiladi.
Braxmanlar kastasi Braxmanlar kasta sifatida qadim zamonlardan buyon katta obro'ga ega bo'lgan. Ular hatto siyosat kabi an'anaviy diniy sohalardan tashqari boshqa sohalarda ham nufuzga ega edilar, ular hukmdorlarning maslahatchilari yoki vazirlari lavozimlarini egallashgan. ad Ushbu kastalar a'zolari ruhoniylar lavozimini egallashadi va ibodatxonalar va uylarda marosimlar uchun mas'uldirlar. Braxmanlar dafn marosimlari yoki to'ylar kabi ko'plab marosimlarni boshqaradilar. Braxmanlar jamoasi orasida poklik tushunchasi saqlanib qolgan bo'lib, u odatda amaliyotchilarga qo'llaniladigan qoidalar asosida saqlanib qoladi. Ba'zilar dietalar va boshqa kastlar bilan aloqa qilish bilan bog'liq. Braxman guruhlarining aksariyatida amal qilish kerak bo'lgan qoidalar tuzilishi yoki ular qabul qilishi kerak bo'lgan ba'zi bir xatti-harakatlar turlari mavjud. Masalan, ko'pchilik qat'iy vegetarian. Shuningdek, ularga hayvonlarning terilari yoki terilari kabi "nopok" deb hisoblanishi mumkin bo'lgan ba'zi materiallar bilan aloqa qilish yoki ular bilan ishlash taqiqlanadi. Biroq, ular uchun qishloq xo'jaligi bilan shug'ullanish va er bilan ishlash mumkin, chunki bu hech qanday cheklovlarni buzishni anglatmaydi. Braxmanlar o'nta asosiy hududiy bo'linmalarga ega. Ularning yarmi shimolda joylashgan va Sarasvati, Gauda, ​​Kannauj, Maytil va Uktal Braxmanlarning hududlari. Janubiy qismida Maxarashtra, Andra, Dravida, Karnata va Malabar Braxmanlar joylashgan.
Braxman yoki hind uchligi Hinduizm paydo bo'lganidan va Brahman, Shiva va Vishnu oliy xudolar sifatida qabul qilinganidan so'ng, "trimurti" nomi bilan ham tanilgan braxman yoki hind uchligi tashkil topdi. Ushbu uchlik yaratilish, saqlash va yo'q qilish nuqtai nazaridan olamning kosmik funktsiyalarini ifodalaydi. Braxman yaratuvchi sifatida, Vishnu saqlanish xususiyatiga ega xudo, Shiva esa yo'q qiluvchidir. Ning tushunchasi ham mavjud Dattatreya, bitta xudodagi uchta xudoning shaxsiyati sifatida.

trimurti universal muvozanatni saqlaydigan uchta kuch haqida gapiradi, bu faqat muqaddas uchlikning mavjudligi bilan mumkin. The trimurti Bu ilgari braxmanlar tomonidan ishlangan tushuncha emas, balki hinduizm tarkibidagi braxmanizm ta'siridan kelib chiqadi. Braxmanizmning muqaddas kitoblari Braxmanizm Veda yozuvlaridan kelib chiqqan, ammo u Vedizm bilan bir xil deb hisoblanmaydi, chunki u muqaddas haqiqat sifatida matnlarning yana bir xilma-xilligini o'z ichiga olgan, ularning ba'zilari Vedik an'analariga aloqador emas. Braxmanizm asos solingan asosiy muqaddas matnlar: Vedalar Ular qadimgi Hindistondan olingan diniy yozuvlarning ajoyib to'plamidir. Hozirgacha ular hind diniy faoliyatining sanskritcha matnlarining eng qadimgi to'plamidir, miloddan avvalgi 1000 yilga oid. C. Uning mazmuni mifologiya, she'rlar, ibodatlar va muqaddas protseduralarni o'z ichiga oladi. Vedalar hindistonning ichki qismiga ko'chib o'tgan Markaziy Osiyodan kelgan oriylarning tsivilizatsiyasi bilan bog'liq. Vedalar mualliflari aniq noma'lum, ammo bu matnlarning ahamiyati har doim o'z mualliflaridan ustun bo'lgan g'oyalar bo'lib kelgan. Asosiy Vedik yozuvlari ichida Samhita, eng qadimgi bo'lim sifatida ko'rsatilgan. Ular to'rt qismga bo'lingan: ad -Rig-Veda. Unda o'qish uchun ishlab chiqilgan maqtov madhiyalari mavjud. U "mandalalar" nomi bilan tanilgan o'nta kitobga bo'lingan. -Sama-Veda. Ular kuylash uchun yaratilgan kuylar to'plamidir. -Yajur-Veda. Bu liturgiya uchun qurbonlik formulalari, ya'ni diniy ibodat paytida amalga oshirilgan harakatlar haqida gapiradi. -Atharva-Veda. Sehrli formulalarni o'z ichiga olgan narsa. Uning mazmuni asosan folklorik bo'lib, sehr va sehrlar bilan shug'ullanadi. Upanishad Bu Vedalarni tashkil etadigan to'rtta yozuv turlarining bir qismidir. Uning mazmunida insoniyat va kosmos o'rtasidagi bog'liqlik bilan bog'liq jihatlar shubha ostiga olinadi. Bu keyingi diniy iboralarga eng katta ta'sir ko'rsatadigan matnlardan biridir va boshqa vediya yozuvlariga qaraganda ko'proq qiziqish uyg'otdi. Vedalar ichida Upanishad yakuniy yoki yakunlovchi qismni tashkil qiladi. Uning mazmuni hind urf-odatlarining asoslaridan biri bo'lgan. Upanishadni tashkil etgan birinchi matnlar miloddan avvalgi 500 yilga to'g'ri keladi. S Dharmasūtra ad Ular inson xatti-harakatlarini tartibga soluvchi qonunlar, ya'ni dharma bilan bog'liq bo'lgan bir qator matnlardir. Ular nasr va nazmda yozilgan. Dharmasitra odamlarning shaxslararo munosabatlari va ularning davlat bilan o'zaro munosabatlari bilan bog'liq qoidalarning muhimlarini o'z ichiga oladi. Bir tomondan, bu iqtisodiy va diniy amaliyotlardagi qonunlar bilan, boshqa tomondan esa kastalar va ijtimoiy aloqalar bilan bog'liq masalalar bilan bog'liq. Dharmasastra Hindistonda yashovchilar va undan tashqarida yashovchilar uchun hinduizmning oilaviy qonunining asosini tashkil etadi. Dharmasastra an'anaviy hind muhitida o'sgan odamlarga keng ma'lum. Uning asarlarida qonun oldida burchning ahamiyati kabi ba'zi takliflar mavjud. Shuningdek, u har doim erkak qarindoshlarining homiyligida qolishi kerak bo'lgan ayollarning pozitsiyasi haqida gapiradi. Boshqa narsalar qatori, davlat barcha odamlarning moddiy va axloqini himoya qilish uchun mas'ul ekanligini belgilaydi. Puranalar Bu an'analar bilan bog'liq qadimiy muqaddas yozuvlar to'plamidir. U tarixning turli daqiqalaridagi afsonalar, afsonalar va nasabnomalardan iborat. U ensiklopediya xarakteriga ega va kosmos, xudolar, shohlar, qahramonlar, astronomiya, tibbiyot, falsafa va boshqa mavzularga murojaat qiladi. ad An'anaga ko'ra, Puranalar koinotni yaratish, xudolar va patriarxlarning nasabnomasi, "manus" deb nomlangan birinchi odamlarning shohligi yoki Quyosh va Oy sulolalari tarixi kabi jihatlarga yoki asosiy belgilarga tegishi tasdiqlangan. Marosimlar Braxmanlar ilgari marosimlarning asosiy ijrochilari yoki ko'rsatmalari bo'lgan yuqori maqomdagi kasta sifatida. Antik davrdan beri amal qilib kelinayotgan va hozirgi kungacha amal qilib kelinayotgan ko'pgina marosimlar oriylarning Vedik yoshidan kelib chiqqan. Ba'zi qadimiy marosimlar orasida quyidagilar ajralib turadi: Ichki marosimlar Marosimlar mavjudlik tushunchasini o'z ichiga oladi va tug'ilishdan o'limgacha bo'lgan odamlar bilan bog'liq. Qadimgi davrlarda ular uyda mashq qilishgan. Ular ilgari to'lanadigan va topshirilgan xudolar uchun qurbonliklar edi. Qurbonliklar nafaqat sigir, echki yoki ot kabi uy hayvonlarini o'ldirish yoki marosimlarda o'ldirishni, balki sariyog ', don, sut va boshqa narsalarni ham o'z ichiga olgan. Ushbu qurbonliklar "uy egasining olovi" degan ma'noni anglatuvchi gharapatya deb nomlanuvchi muqaddas olovga berilgan.