Қурилиш меъйёрлари ва қоидалари

 
Иссиқ асфальтобетон қоришмаларни оширилган қалинликдаги 
қатламда ётқизиш ва зичлаш
10.71. Асфальтобетон қоришмаларни оширилган қалинликда, асос қора 
чақиқтошдан иборат бўлганда 8 cm қалинликда ётқизилади. Қуйи қатламга 
ётқизиладиган материалнинг ўзидан бир вақтнинг ўзида, қуйи ва устки қатлам 
ётқизишнинг афзаллиги шундаки, бунда материалларни юқорироқ даражада 
зичлашга ва қурилиш таннархининг камайтирилишига эришидади. 
10.72. Оширилган қалинликдаги қатламни тайёрлаш, ётқизиш ва зичлаш, 
юқорида кўрсатиб ўтилган ишлаб чиқариш қоидаларига биноан ва қуйида 
келтирилган тавсияларга асосан бажарилади. 
10.73. Асфальтобетон қоришмаларини ётқизиш учун қабул қилвчи бункери 
8 t ва ундан ҳам кўпроқ, ётқизиш кенглиги 7.5m бўлган янги турдаги 
Асфальтётқизувчилардан ёки бўлмаса қоришмани иккита ёнма-ён ишлайдиган 
ётқизиш кенглиги 3.5 m гача бўлган Асфальтётқизувчилардан фойдаланиш 
тавсия этилади. Иккита йўлакча кетма-кет ётқизилаётган қопламанинг бўйлама 
боғланиши сифатли бўлиши учун асфальтётқизувчилар орасидаги масофа 5-10 
m дан кам бўлмаслиги керак. 
Ҳаво ҳарорати, ишлатилган битум турига, ётқизилаётган қатлам қалин-
лигига кўра битта асфальт ётқизувчи қамраган 3.5 m кенгликда ётқизилаётган 
қатламнинг иш кўлами узунлиги эса 60-100 m дан ошмаслиги лозим. 

---

ШНҚ 3.06.03-08 73-бет 
Машиналарни узулуксиз ишлатиш учун ётқизиладиган қатлам эни 3.5m бўлган 
асфальтобетон ётқизувчининг ҳар бирига камида соатига 60 t/h қоришма 
етказиб берилиши лозим. 
10.74. Қоплама ётқизишнинг жадаллигини таъминлаш учун, қориштирувчи 
қурилмага умумий ҳажми заводнинг 3 соатлик ишлаб чиқа-ришига тенг бўлган 
иситувчи йиғиш бункери ўрнатиш лозим. 
10.75. Боғловчи билан ишлов берилмаган ёки кичик доза цемент ёки 
куюнди билан ишлов берилган асосли асфальтобетон қоришма ётқизилса, 
унинг юзасига 30% ли битум эмульсияси билан қоришма ётқизишдан 2-3 h 
илгари 1 dm
3
/m
2 
меъёрда ёки кальций хлор эритмаси билан бир сутка илгари 
ишлов берилади. 
10.76. Қалинлиги оширилган қатламлар ётқизилганда, қатлам қирралари-
нинг бузилиши ёки ёйилиб кетишдан сақлаш учун тиргакли тўсиқлар ўрнати-
лади. Тиргакли тўсиқ сифатида қўшимча тўкилган йўл ёқа материаллари ёки 
борт тошларидан фойдаланилган маъқул, ундан ташқари баландлиги қатлам 
қалинлигидек рельсформалар ёки тўғри бурчаклии ёғоч тўсинлардан 
фойдаланилса бўлади. 
10.77. Тўсинлар асосга ўрнатилиб, уларни орқа томондан қозиқлар билан 
маҳкамланади (4-5 тўсинга 2 та қозиқ). 
Тиргаклар асфальт ётқизувчи ҳаракат йўналишининг 0.4-0.5 иш кўлами 
узунлигига тенг оралиқда ўрнатилади. 
10.78. Агар қоришма ётқизиш ишлари қоришманинг совиш вақтидан кўп 
вақтга тўхтатилса, бунда йўл ўқига перпендикуляр равишда асфальт-
бетонқоришмасининг қатлами таянч брус ўрнатиш билан тугалланади. 
10.79.Оширилган қалинликдаги қатлам пневмошинали, моторли текис 
валецли, ғилдиракли, ҳамда титровчи катокларда зичланади. 
Бир оширилган қалинликдаги қатламни зичлашнинг афзаллиги шундаки, 
қоришманинг иссиқлиги узоқ сақланиб турилади. Ҳаво ҳарорати 10-20
0
С, 
қатлам қалинлиги 15,0 cm бўлганда, қоришманинг ҳарорати 145
0
С дан 70
0
С га 
2-3.5 соатда пасаяди, қатлам 9.0 cm бўлганда 2-2.5 h (70
0
С дан паст ҳароратда 
қоришмани зичлаш бефойда). 
10.80. Қопламани қуриш тезлигига, зичланаётган материалнинг турига ва 
ётқизиш ҳароратига қараб зичловчиларнинг тури ва сони белгиланади. 
10.81. Қалинлиги 10 cm дан кўп бўлган қатламни зичлашни пневмошинали 
ўзиюрар катоклар билан бошлаш лозим. Зичлашни текис валецли металл 
ғилдиракли катоклар билан тугаллаш лозим. Бундай усул қатламнинг тегишли 
даражадаги текислигини таъминлайди. 
10.82.Пневмошиналик катокларнинг бошланғич бир издан икки-уч ўтишда 
тезлиги соатига 3 km/h атрофида бўлиши керак, кейинги ўтишлардаги тезлиги 
10-12 km/h, сўнги 2 маротаба ўтишларни паст, секинлашган ҳолда 3-4 km/h 
тезликда амалга ошириш керак. 
10.83. Катокларнинг шиналардаги ҳаво босими зичлаш бошланишида 3.10 
MPa (3 kg/cm
2
) дан кўп бўлмаслигги, якуний зичлаш пайтида 6.10 MPa (6/8 
kg/cm
2
)га тенг бўлиши керак. 

---

ШНҚ 3.06.03-08 74-бет 
10.84. Қоришма таркибида чақиқтошнинг миқдори 50% ва ундан ортиқ 
бўлса, титровчи катоклдар ишлатиш мумкин, бунда бир из устидан икки-уч 
марта бшланғич ўтишда титратгич ишлатилмасдан, сўнгра қўшимча зичлаш ва 
юзани текислаш учун оғир уч ўқли валецли металл ғилдиракли катоклар 
ишлатилади. 
Чақиқтошлнинг миқдори кам бўлган қоришмаларни титровчи катоклар 
билан зичланганда, зичланаётган қатламда қоришманинг зичлашни бошла-
гандаги ҳарорати 80-90
0
С дан юқори бўлмаслиги керак. 
10.85.Оширилган қалинликдаги қатламнинг (20сm гача) талаб қилинган 
зичлигига пневмошиналик катокларнинг 6-8 ўтиши ва оғир металл валецли 
катокларниг 4-6 ўтишида, ёки титровчи енгил катокларнинг 2-4 ўтиши ва енгил 
валецли ктокларнинг 12-20 марта ўтиши билан эришилади. Оғир катокларнинг 
сўнги ўтишларини тезликни пасайтирган ҳолатда амалга ошириш лозим. 
Бундай қатламларни зичлаш услуби биринчи куни, синов зичлашини бир 
неча услубда бажариб кўриб, зичлаш даражасини аниқлагандан сўнг танланади.