Қурултойида сўзлаган нутқи, "Халқ сўзи" газетаси 1 июль 2017

Чизма 8. Педагог-устозларнинг устувор фаолиятларидан намуналар

Таъкидлаш лозимки, ушбу фаолият тузилмалари негизида ўқитувчи ни мураббийларнинг ўз жамоасидаги ижтимоий-маданий фаолиятлар, айниқсп ота- оналар, махалла фуқаролар кенгаши фаоллари, хотин-қизлар, Ёшлар Иттифоқи, “Ёшлик”, “Талаба”, Касаба уюшмалари, соғломлаштириш спор! марказлари, Ҳомийлар кенгаши, шахсий тижорат, фермер, маркетиш. технология марказлари каби ташкилотларнинг ходимлари билан ҳамкорлик қилиш каби амалий фаолиятларда расмий ва ихтиёрий (ўз хохиши, эҳтиёжи) равишда иштирок этиб, компетенцияликда ўзини намуна, ибрат қилишлари хам давр талабидир. Бу жараёнларнинг таълим, кадрлар тайёрлаш ва уларнн қайта тайёрлашдаги моҳияти, ўқитувчи-мураббийнинг шахси, индивидуал салоҳиятларини назарий ва амалий машгулотлар (жисмоний тарбия назарияси ва услубияти, спорт фанлари) доирасида талаба-ўқувчиларга сингдириш мухим вазифалардан биридир.
Табиийки, замонавий таълим асосида бу тадбирларда (компетентликка эга бўлиш харакатида) АКТ, хусусан мобил иловалардан фойдаланишниш инновацион педагогик технологияларга мурожаат қилишга тўғри келади.
Жисмоний тарбия уқитувчисининг компетентлиги - касбий педагогикмахорат оркали таълим сифатини юкори кутариш усулидир.
Касбий компетентлик - жисмоний тарбия ўқитувчиси ва спорт турлари бўйича мураббийларнинг амалий кўникма ва малака хамда назарий билимлар тизими, шунингдек уларни муайян педагогик ҳолатда (дарслар, машгулотлар, спорт тадбирлари, илмий-назарий ва ижодий фаолиятлар) қўллашдан иборат.
Болалар (I-IV, V-VII, VIII-XI синфлар) ва ўқувчи (АЛ, КҲК), талабаларнинг (ОУЮ) у ёки бу жисмоний машкдарни бажаришга онгли равишда муносабати, ўзининг тана аъзоларини (анатомик тузилиш) билиш замонавий жисмоний тарбия дарсларининг асосий вазифаси ҳисобланади. Шу асосда инсоннинг келажак жисмоний фаолияти такомиллашувига сабаб бўлади. У мустақил равишда спорт билан шугуллана оладими, жисмоний тарбия унинг кундалик турлари маданиятига айланадими ва улар билан боғлиқ жараёнлар шаклланиб, ривож топадими деган фаразлар ўқитувчи ва ёшлар финридан чуқур жой олади. Бу эса жисмоний тарбия дарслари ва спорт машғулотларини ташкил этишга бўлган янги муносабат, яқин ёндашиш жараёнидир.
Жисмоний тарбия (маданият) - инсон саломатлиги асосининг бир бўлаги. Бунга асосан ҳозирги замой таълимидаги мактабгача таълим муассасалари, оиладан бошлаб то олий таълим муассасаларида ўқув, кейинги даврларда мустақил ва ишлаб чиқариш, турли муассасалардаги меҳнат- хизмат жараёнларида таянчвазифасини тайёрлашда хизмат қилади.
Боғча, умумтаълим ўрта мактаб ва навбатдаги таълим муассасаларида болалар, ўсмир ёшлар қоматини тўғри ўстириш, жисмоний ривожланиш ва баркамол бўлиб етишишларини тарбиялашнинг асосий мазмуни жисмоний тарбия воситалари, уларни анатомии, физиологии ва педагогии-психологии жиҳатдан тарбиялаш жисмоний тарбия дарсларининг вазифаси ҳисобланади. Бунда энг муҳим бўлган жисмоний тайёргарлии сифатлари: иуч, тезлин, чаққонлин, эпчиллии, эгилувчанлин, чидамлилик иаби фазилатлар устувор туради. Шу сабабли маитаб ўқувчилари ва ўқувчи-талаба ёшларга тўлақонлии (мажмуий машқ-ўйинлар) жисмоний тарбия иераи бўлади. Бунда эса замонавий спорт буюмлари, асбоб-уснуналар, махсус иншоотлар (спорт турлари), энг янги технии воситалар билан таьминлаш талаб этилади.
Шу ўринда таъиидлаш жоизии, бошқа минтақалардагидеи Узбекистан ҳудудларида ҳам маитаб, АЛ, КҲК ва ОЎЮ спорт жамоалари нуфузли спорт мусобақаларида эгаллаган ўрни, медаллар сони билан жамоанинг, айниқса ўқитувчи ва мураббийнинг фаолиятига юқори баҳо берилади. Мусобақаларда паст, хусусан охирги ўриндаги жамоаларни (ўқув муассасалари) фаолиятсизлин, эътиборсизлинда айблашади. Аммо бу ҳолат уларнинг барчаси ёки доимо ҳам тўғри эмаслигипи тан олиш зарур.
Бу соҳада “Жисмоний тарбия” (маданият) дастури, ажратилган соатлар микдори спорт иншоотларининг холати, маъмуриятнинг (муассаса раҳбарлари) даре ва дарсдан ташқари ўқитилиши ташкилий-бошқарув фаолияти (технии воситалар, ўқитишдаги инновацион технологиялар) иаби жараёнларни хам эътиборга олиш адолат юзасидан мақсадга мувофиқ келади.
Жисмоний тарбия (маданият) нафақат тўпни мўлжаллаб аниқ тепиш, ёии тез югуриш, бални куч ва қувват, болаларнинг найфиятини дарсларда осонгина юзага келтирувчи ўқиш ва алангали ҳараиатлар билан ишлаш хам дейиш лозим. Бу жараёнлар тўғри кунлик тартиб (режим), овқатланиш, манфаатли дам олиш ва бошқа кўп омиллардан иборат.
Ҳозирги замон ўқитувчилари ва спорт мураббийларига бўлган талаблар ўта юқори ва мураииабдир. Маълумии, ўқитувчи ва мураббий замон, давр, вақт билан ҳамнафас бўлиб шахдам одимлаши, дадил қадамлаши лозим. Бу дегани эсии услублар ва тушунчалар билан фаолият юритиш, ўқитишда самараларга эришиш мумкин эмас.
Жисмоний маданият (тарбия) жамият тараққиётидаги умуммаданиятнинг ажралмас қисми бўлган ва давом этувчи жараёндир Сотом авлодни тарбиялаш Ўзбекистонда энг устувор бўлган вазифалардан биридир.
Республика Президенти ва Ҳукумати аҳоли саломатлигини муҳофта қилиш, ўқувчи ёшларнинг маънавий ва жисмоний баркамоллигинп тарбиялаш, айниқса болалар ва ўсмирлар спортини ривожлангириии n алоҳида диққат-эътиборни қаратиб, махсус қонун, қарор ва фармонлар қабул қилиб, уларпинг амалда татбиқ этилиши, эришган ютуқ ва самарали меҳнач натижаларини давр талаби асосида таҳлил этиш олдинги қатор| а қўйилмоқда. Бу тадбирлар ўз навбатида, мураббийлар ва ўқитувчиларпи тайёрлаш, қайта тайёрлаш ва уларнинг малакасини оширишга бўлгап талаблар кучайтирилмоқда. Шу боиски, болалар ва ўсмирларни тарбиялашда жисмоний тарбия бошқа фанларга нисбатан устувор туриб, педагог- устозларнинг мавқеи, ғурури, иш савияси ажралиб турмокда. Бунинг муҳим жиҳатлари шундаки, дарсларнинг юқори даражада қувончли, хушчақчақлиги ва диққат-эътиборни ўзига жалб этувчи хусусиятидир. Бунда албатга, жисмоний машқлар, турли хил ўйинлар (ҳаракатли ва спорт ўйин турлари), спорт тадбирлари асосий мазмунни ташкил этади. Шунингдек ўқитувчиниш ташқи кўриниши (жисмоний камолоти, чиройли спорт кийимлари, амалий ҳаракат фаолиятлар, жасоратлари, ҳужумкорлиги, қатъий талабчанлигп, мардлиги, руҳий қувноқлиги, иродавий сифатлари) ўқувчи ёшлар эътиборини жалб этиб, уларнинг қизиқишлари ва амалий ҳаракат даражаларини тезлаштириш, тарбиялашга намуна, ибрат сифатида муҳим ўринни эгаллайди. Жисмоний тарбия дарслари, спорт машғулотлари ва cnopi мусобақалариии ташкил этишнинг ўзи ўқитувчи-мураббийлар ва ўқувчи ёшлар (спортчилар) ўртасидаги алоқа, мулоқот, муносабатларни юзага келтиради ва маҳкам боғлаб, қамраб олади. Бу эса ўқувчи ёшларнинг ўч устозларига бўлган муносабат, меҳр-муҳаббат, қизиқишларини оширади. Уқитувчи-мураббийларнинг ҳам ўз ўқувчи-спортчилари фақат шуғулланувчи сифатидагина эмас, балки шахс буюк келажакда авлодлар қадр- қийматиии давом эттирувчи, жамиятнинг бир нуфузли аъзоси сифатида қарашга сабаб бўлади, хис-туйғу, тафаккурини йўналтиради. Бу икки педагогик-психологик вазият улар ўртасидаги бир-бирига хурмат, ишонч, умид бахш этувчи кўмаклашиш, ёрдамга доим тайёр бўлиш каби инсоний фазилатларни тарбиялашга асос бўлаолади.
Жисмоний маданият соҳасидаги мутахассисларнинг меҳнати ижодий хусусиятга эга. Уларнинг касбий иш фаолияти ҳақида қолипли (стандартли), қатъий (консерватив) нимозлар жуда кам. Улар кўпинча қолипсич вазиятларда иш тутади. Бу эса воситалар асосида изланиш-ҳаракат қилиш ва умумий талаблар усуллар мақсад ва вазифаларга таянишни тақозо этади. Шунингдек, жисмоний тайёргарлиги бир хил бўлмаган шуғулланувчилар ёши, жинси ва индивидуал хусусиятларини (қизиқиш, эътиқод, зўрма-зўраки шуғулланиш ва ҳ.к.) эътиборга олиши зарур бўлади. Ижодий хусусиятли меҳнат шундаки, ўқитувчи-мураббий ҳар қандай мураккаб вазиятлар юз берганда ҳам ноанъанавий (қолипсиз) қарорга келиши шарт бўлади, яъни ноёб ва ўткир ақл йўли, гуруҳни (синф, жамоа) ташкиллаштириш ва уларга огир вазиятларда рахбарлик қилишига тўғри келади. Замонавий ўқитувчи, мураббий ва ташкилотчимуайян бир билнм эгаси, воситасигина бўлиб қолмасдан, балки касбли равишда қадр-қиймати билан ҳар қандай вазиятлардан вждонан чиқиб кетиши лозим. Бунда ўқитувчи-мураббийнинг асосий мехнат фаолияти йўналишларини намуна
сифатида кўрсатиш зарурияти туғилади (чизма).

Замонавий педагог (жисмоний тарбия ўқитувчиси)
Малака ошириш курслари, марказ	Семинар, конференция л ард а қатнашиш	Жамоадошлар билан тажриба алмашиш
Замонавий услублар, технологик воситаларни қўллаш (компьютер- интернет, АКТ)		Ноанъанавий машгулотлар шаклини ишлаб чиқиш (мобил иловалари)