Ушбу ы=ув =ылланма в 5140900 касб таълим (бинолар ва иншоотлар =урилиши) йыналиши быйича билим олаётган талабалар, 3-йиллик ма

Uruvchi bolg’alar. Asosan gruntga ustun qoziqlarni kiritish uchun uruvchi 
bolg’alardan foydalaniladi. Bu usul o’z ichiga: uruvchi qism (bolg’a), tushuruvchi yoki 
uruvchi qism va kiydiriluvchi yoki shabot (siljimas qism, qoziq boshchasi bilan bikr 
maxkamlangan qism) lardan iborat. Bundan tashqari uruvchi bolg’a tarkibiga: bolg’ani 
ko’tarilishi va yo’nalishi uchun uzatma moslamasi bilan jixozlangan. Ular o’z navbatida: 
mexanik, xavo-bug’simon, dizelь va gidravlik uruvchi bolg’alarga bo’linadi. 
Mexanik uruvchi bolg’alar. Asosan oddiy mexanizm ko’rinishida bo’lib, 
tushiriladigan qoziq ustiga zarb bilan tushuvchi og’irligi 5,0 Mg bo’lgan metall quyilmadan 
iborat. Bu quyilma massa, u o’z navbatida sim arqonli ko’taruvchi lebedka orqali machta 
bo’ylab ko’tariladi va yuqori nuqtadan qoziq ustiga tashlab yuboriladi. Bu o’z navbatida 
sim arqondan maxsus ajratuvchi moslama orqali yoki transmissiyadan barabanli lebedkani 
o’chirib qo’yish bilan ajratiladi. Kichik ish unumdorligi (minutiga 4...12 urish) uchun 
bunday usulda, mexanik uruvchi bolg’alar yordamida asosan kichik xajmdagi ishlarni 
(ustun qoziq) bajarishda qo’llaniladi. 
5.3.-rasm. Kopyor qurilmalariga ega bo’lmagan piramidasimon ustun 
qoziqlarni o’rnatish bosqichlari 
5.4.-
R
asm. Kopyor qurilmalariga ega bo’lmagan kerakli chuqurchaga botiradi, prizmasimon 
ustun qoziqlarni o’rnatish bosqichlari so’ngra sochmaga kiydirilgan a-ustun qoziqni 
o’rnatish; b-kiydiriluvchi moslamani moslama olib tashlanadi va montaji; v-ustun 
qoziqni tushirish 

---

123 
Xavobug’simon uruvchi bolg’alar. Bunday bolg’alar o’z navbatida par, tsilindr, 
porshendan iborat. Bir tomonlama uruvchi bolg’alarda (5. 5-rasm) porshenь (3) shtok ( 2 )
orqali qoziqni boshcha (1) qismi bilan birlashtiriladi. Uruvchi qism asosan tsilindr (4) bilan 
porshenь yo’nalishi ta’sirida bajariladi. Sinalgan xavo ta’siridagi xavo yoki par tsilindrning 
porshenь bo’shlig’ida kompressordan yoki par xosil etuvchi kuch qurilmasidan o’tib, tsilindrni 
yuqoriga ko’taradi va quvurni o’tkazuvchi qismi va porshenь bo’shlig’ini atmosfera bilan 
bog’lanishi to’silib to’xtatilishi bilan, tsilindr pastga tushadi, ya’ni ustun qoziqni bosh 
qismiga uradi. (5.5-rasm, b) siqilgan xavoni (parni) boshqarish (kiritish va chiqarish) asosan 
qo’l kuchi bilan, yarim avtomatik, avtomatik ravishda amalga oshiriladi. Avtomatik usulda 
boshqarish usulida bolg’ali urish 1 minutiga 40...50 martagacha bo’ladi. 
Ikki tomonlama ta’sir etuvchi bolg’alar. Urish qismi porshenь bilan biriktirilgan bayok 
( 5 ) , ya’ni ichki yunaltiruvchi tsilindr xarakatidan iborat. Sikilgan xavo (par) navbatma 
navbat pastki shtokga va yukori porshenь qismga tsilindrni bug’xavo bo’shlig’iga
uzatiladi. Bu esa o’z navbatida porshenni yuqoriga ko’tarilishini ta’minlab va qoziqni 
kiydirilgan qismi (6) uriladigan plitaga uni majburan zarb ostida tushishini ta’minlaydi (urish 
amplitudasi 3 s
-1
tezlikda bo’ladi). Bir tomonlama ta’sir etuvchi urish bolg’alariga qaraganda 
ancha samarali xisoblanib, urish qismini umumiy massaga nisbatini ozligi bilan ajralib 
turadi. Bu ko’rsatkich 1/4 bo’lib, bir tomonlama ta’sir etuvchi bolg’alarda bu nisbat o’rtacha 
2/3 qismga teng bo’ladi. Bug’xavoli urish bolg’alari asosan tik va qiya xoldagi qoziqlarni 
qoqish uchun quruq gruntlarda va suv ostki joylarida ishlatiladi. Asosiy kamchiligi xavo 
xaydagichlarga (kompressorlarga) yoki bug’ xosil etuvchi qurilmalarga bog’liq bo’lishligidir.