Ushbu o’quv-uslubiy majmua zamonaviy pedagogik texnologiyalar asosida oliy ta’lim muassasalari tabiatshunoslik fakultetlari agrokimyo va agrotuproqshunoslik yo’nalishi 3-bosqich Tuproq biologiyasi fani o’quv dasturi bo’yicha tayyorlangan

4-LABORATORIYA MASHG`ULOTI


MAVZU: DNK ELEKTROFOREZI. AGAROZA GELIDA DNK NI BO’YASH USLUBINI O’RGANISH


Topshiriq -1 DNK Elektroforezini o’rganish
Mashg’ulotning maqsadi: DNK elektroforez uslubini xamda agaroza gelida DNKni bo’yab o’rganish uslublarini urganib olish DNK agarozali gen elektroforez moslamasida malekulaning o’lchami va konfermatsion holatiga qarab bo’linishini bilib olish.
Material va asbob uskunalar: Elektroforez apparati gelda chuqurcha hosil qiluvchi tayoqcha, doimiy tok manbai, 120 ml 0,8% li agaroza, 0,5 l elektroforez buferi aptikonvektsion eritma, S namuna miqdoridan 1,4-1,5 mg (ml) 300 ml egidey bromidli bo’yoq apparati sariq yoki sabzi rangli filtr, obektiv uchun uzunlashtiruvchi halqa, foto bochka, standart proviltel.
DNK agrozali gen elektroforezida molekularining o’lchamiga va konfermatsion holatiga qarab bo’linadi. DNK molekulalarining gendagi yurish tezligi uning o’lchami lagorofimiga teskari proportsionaldir. Demak ularning molekulyar og’irligi ham berilgan kattalikdagi DNK molekulalarining genda yurish tezligi, gendagi agaroza miqdoriga xam bog’liq. Molekulalarning samarali bo’linishi uchun agaroza miqdorini to’g’ri tanlash lozim. Bu 1-jadval bo’yicha amalga oshiriladi.

1-jadval
Turli o’lchamdagi DNK molekulularining

(to’g’ri shaklli kovalent tutadigan halqali)
samarali bo’linish uchun ishlatiladi.

Agarozaning miqdori %	DNK molekulalarining o’lchami M.J.N. da
0,3	60-5
0,6	20-1
0,7	10-0,8
0,9	7-0,5
1,2	6-0,4
1,5	4-0,2
2,0	3-0,1

Bir xil kattalikdagi, lekin turli konfermatsion xolatdagi DNK molekulalari (buralgan yopiq xalqali, ochiq xalqali va chiziqli shakllari) agaroza genida turlicha tezlikda yuradi. Ularning kimyosi elektroforetik harakati ma’lum darajada elektroforez qo’yish sharoitlariga buferning ion kuchiga, tok kuchiga va agarozaning miqdoriga bog’liq.
Maxsus uslublar yordamida DNK molekulalarining konformatsion holati bilan ularning geldagi joylashgan joyi orasidagi moslikni aniqlash mumkin. Ushbku amaliyotda ishlatiladigan elektroforezning standart sharoitida DNK ning kichik modekula og’irlikdagi (30 10⁶ daltongacha bo’lgan) buralgan xalqasimon shakli katta bo’lmagan tezlikda xromosoma DNK sidan oldinda yuradi, katta molekulular og’irlikga (30 10⁸ daltondan yuqori bo’lgan) ega bo’lgan molekulalari esa kamroq tezlikda yuradi va genda xromasoma DNK sida yuqorida joylashadi.
Ishning borishi: A) Elektroforez apparatini yig’ish. Agarozali gel elektroforez gorizontal va vertikal qurilmalari yordamida olib borish mumkin. Aniq natijalar olish uchun gorizontal qurilmalar oddiy tuzilishga ega bo’lib va ishlash uchun juda qulay. qurilma organik shishadan yasalgan to’rtburchak idish bo’lib ikki chetida doimiy tok manbaiga ulanadigan platinali elektrodlar joylashgan bo’ladi. Kyuveta tagida apparatga quyiladigan buferning hajmini ko’paytirish uchun gel bilan ishlashga qulaylik uchun organik shisha plastinka taglik qo’yiladi.