Utayeva feruza xolmamatovna

10.3. XVIII-XIX asarlarda Buxoro 
XVIII-XIX asarlarda madaniyat: Buxoro muhitida “Tuhfai 
xoniy” (Muhammad Vafo Karminagiy), “Toj - ut - tavorix” 
(Muhammad Sharif), “Mang‘it xonlari tarixi” (Mirzo Abdulazim 
Somiy), “Tarjimai ahvoli amironi Buxoro” (Ahmad Donish) va 
boshqa badiiy-tarixiy asarlar yaratildi. Bu asarlarda qimmatli 
ma’lumotlar qoldirilgan.
Ahmad Donish Amir Nasrullaxonning nazariga tushib, saroyda 
xizmat qilgan. Amirning taklifi bilan 1865-yil “Manozir ul-qavoqib” 
(Sayyoralarning joylashishlari) nomli astronomiyaga oid, ”Risolai dar 
nazmi tamaddun va taovut” (Madaniyat va jamiyat tartibi haqida 
risola) kitoblarini yozgan. Ammo undagi islohotlar to‘g‘risidagi 
fikrlari amirga yoqmay uni saroydan uzoqlashtirgan. 
XIX 
asrda 
Buxoro 
qandakorlik 
maktabi 
shakllangan. 
Qandakorlik shakli soda, xushbichimligi, naqshlari esa murakkab va 
nafisligi bilan ajralib turadi. Qo‘qon qandakorlik maktabi yaratgan 
san’at asarlariga qaraganda, Buxoro qandakorlik maktabi asosan 
me’moriy obidalar tasvirlari aks ettirilgan. 
XVIII-XIX asarlarda bir qator yirik inshoatlar qirildi. Shayx Jalol 
darvozasi va xonaqosi, Domullo Tursunjon madrasasi (1796-1797), 
Halifa Xudoydod ansambli (masjid, madrasa, sardoba va mozor) 

---

162 
(1773-1855), Chorminor (1807), Amir madrasasi (XX asr boshi),
Sitorai Mohi Xossa (XIX asr oxiri- XX asr boshi) va 20 dan ortiq 
madrasalar. 
Nasrulloxonning Buxorodagi O‘g‘lon darvozasi yaqinida 
qurilgan Chorboxossa tashqi saroyi, Amir Muzaffarning Shirbudin 
saroyi, Amir Abdulahadxon tomonidan Mohi Xossa saroyi barpo 
etilgan. 
Davlat boshqaruvi: Amirlikda oliy hukmdor amir,ijro etuvchi 
hokimiyat qo‘shbegi qo‘lida bo‘lgan. Qo‘shbegi-oliy mansab egasi 
bo‘lib, amir poytaxtda bo‘lmagan vaqtda u amirlikni boshqargan. 
Ikkita qo‘shbegi bo‘lgan. Birinchisi “qo‘shbegiyi bolo”, ya’ni yuqori 
qo‘shbegi,ikkinchi qo‘shbegi “qo‘shbegiyi poyon”,ya’ni quyi 
qo‘shbegi. Buxoro qozi kaloni Sadri Ziyo-Muhammad Sharifjon ibn 
qozi Abd ush-Shakur o‘zining esdaliklarida Buxorodagi amal va 
unvonlar va ularning vazifalari haqida yozgan.