Қутуриш касаллиги — белгилари, хусусийатлари, ташхис, даволаш ва олдини олиш

ФАЛАЖЛИ (ТИНЧ) ҚУТУРИШ
Қутуришнинг бу шакли ривожланиши учун кўпроқ вақт талаб етилади, лекин таъсири оғир бўлади. Касалланган киши аста-секин фалажлана бошлайди ва охир-оқибат комага тушади, ҳатто ўлиши мумкин. Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотларига кўра, қутуришнинг 30% ҳолларида фалажлик юз беради.
КИМ ҚУТУРИШГА ДУЧОР БЎЛИШИ МУМКИН
Қутуриш вируси инсонларга қутурган ҳайвонлар тишлаши ёки тирнаши оқибатида жароҳат жойига уларнинг сўлаги тушиши натижасида юқади. Вируснинг шиллиқ қават ёки очиқ жароҳатларга бошқа йўллари орқали тушишида ҳам касалланиш содир бўлиши мумкин. Вирус фақат ҳайвондан инсонга ёки ҳайвондан ва ҳайвонга юқиши мумкин. Унинг инсондан иноснга юқиши еҳтимоли жуда кам бўлса-да, тарихда бир неча шундай ҳолатлар қайд етилган.
Киши инфекцияланган бўлса, вирус мияга асаб толалари орқали тарқалади. Вирус мияда тез ва жадал кўпая бошлайди. Бу фаолият мия ва орқа миянинг кучли яллиғланишига олиб келади ва беморнинг аҳволи тезда ёмонлашиб, асфиксия ва юрак тўхташи натижасида нобуд бўлади. Жароҳат бош ёки бўйин соҳасида бўлса, мия ва орқа мия шикастланиши тезроқ бошланади. Агар жароҳат бўйинда бўлса, иложи борича тезроқ тиббий ёрдам чақириш керак.
КАСАЛЛИКНИ ТАРҚАТУВЧИ ҲАЙВОНЛАР
Ҳайвонлар қутуришининг асосий белгиси — унинг хулқи ўзгариши ҳисобланади: яхши уй ҳайвони тажовузкор, ёввойи ва тишлашга шай бўлиб қолади.
Ёввойи ҳайвонлар ҳам, уй ҳайвонлари ҳам қутуриш вирусини тарқатиши мумкин. Касалликнинг асосий сабабчилари қаторига қуйидаги ҳайвонлар киради:
Итлар;
Кўршапалаклар;
Мушуклар;
Сигирлар;
Ечки;
Отлар;
Қуёнлар;
Қундузлар;
Бўри;
Чиябўри;
Маймун;
Скункс.
ХАВФ ГУРУҲИ
Аксарият одамлар учун қутуриш билан касалланиш хавфи нисбатан паст. Шу билан бирга, инфекция хавфи юқори бўлган бир гуруҳ одамлар мавжуд. Бунга қуйидаги тоифа кишилар киради:
Кўршапалаклар кўп яшайдиган ҳудудда яшаш;
Ривожланаётган мамлакатларга саёҳат;
Қишлоқ жойларида яшовчи ёввойи ҳайвонлар билан кўпроқ таъсир кўрсатадиган ва емлашлар ва иммуноглобулин билан профилактик даволанишга ега бўлмаган жойларда яшаш;
Тез-тез тоғларга дам олишга бориш ва ёввойи ҳайвонлар билан алоқа қилиш;
15 ёшгача бўлиш (қутуриш бу ёш гуруҳида кенг тарқалган).
Итлар дунёдаги кўплаб қутуриш ҳолатлари учун жавобгар бўлишига қарамасдан, жанубий ва шимолий Америкада қутуришнинг асосий ташувчиси кўршапалак ҳисобанади ва айнан шу ҳайвон аксарият ўлимларга сабаб бўлади.
ТАШХИСЛАШ
Қутуриш инфекциясини ерта босқичларда аниқлаш усуллари ҳозирча мавжуд емас. Симптомлар бошланганидан кейин шифокорга инсоннинг тиббий ҳолатини аниқлашга қон таҳлили ёки тўқима анализи ёрдам беради. Агар киши йиртқич ҳайвон томонидан тишланган бўлса, шифокорлар одатда аломатлар пайдо бўлишидан олдин инфекцияни тўхтатиш учун профилактик вакцинацияни белгилайдилар.
Одатда лаборатория диагностикаси амалга оширилмайди, аммо кўзнинг юзасидан қутуриш вируси антигенини аниқлаб олиш усули мавжуд.