Қутуриш касаллиги — белгилари, хусусийатлари, ташхис, даволаш ва олдини олиш

ҚУТУРИШ КАСАЛЛИГИ — БЕЛГИЛАРИ, ХУСУСИЙАТЛАРИ, ТАШХИС, ДАВОЛАШ ВА ОЛДИНИ ОЛИШ

Қутуриш касаллиги — қутуриш вируси (Рабиес вирус) қўзғатадиган вирусли касаллик, иссиққон ҳайвонлар ва одамларда учрайди. Одамга касалланган ҳайвонлар тишлаганда ёки тирнаганда уларнинг сўлаги орқали юқади. Вирус юқганда марказий асаб тизимининг оғир прогрессив шикастланиши кузатилади.

Вирус шикастланган тери орқали асаб охирлари томон ҳаракатланади ва улар орқали мия ва орқа мияга тарқалади. Касаллик инсонлар учун ҳалокатли ҳисобланади ва касалликни фақатгина фавқулодда емлаш билан олдини олиш мумкин.

Жаҳон соғлиқни сақлаш ташкилоти маълумотларига кўра, ҳар йили 59 000 киши қутуриш касаллигидан вафот етади. Уларнинг 99 фоизи қутурган ит тишлаши натижасида касалланган. Бироқ, ҳайвонлар ва инсонлар учун вакцина мавжудлиги қутуриш ҳолларда ўлим кўрсаткичларининг камайишига олиб келди.

Вирус марказий асаб тизимига таъсир қилиб, айниқса мия яллиғланишига сабаб бўлади (ўзига хос енсефалит). Скункс, маҳаллий итлар, мушуклар, қуён ва ёввойи ҳайвонлар тишлаши ва тирнаши орқали инсонларга вирус юқиши мумкин. Қутуришга қарши кураш тезкор даво чораларига боғлиқ бўлади.
ҚУТУРИШ БЕЛГИЛАРИ ВА АЛОМАТЛАРИ
Одамларда қутуриш касаллигининг асосий белгиси — гидрофобия ёки сувдан қўрқиш сналади. Аввал сув ичишдан қўрқиш кузатилса, кейинчалик сувни кўрганда ва сув ҳақида гап кетганда ҳам қўрқиш белгилари кузатилади. Қўшимча равишда ютуниш мушакларининг титроқли ҳаракати, қўрқув, тутқаноқ, нафас олишдаги узулишлар аниқланиши мумкин.
Тутқаноқ товуш ва ёруғлик таъсири оқибатида бошланади. Бемор ҳамма нарсани синдириб, одамларга ташлана бошлайди, «зўравон» ҳужумдан кейин «жим» — фалажликнинг бошланғич белгиси бошланади. Шундан сўнг нафас олиш тўхташи ва ўлим содир бўлади.
Тишлашдан бошлаб касаллик белгилари пайдо бўлгунигача бўлган вақт касалликнинг инкубацион даври деб аталади. Одатда касаллик аломатлари инсон касалланганидан 4-12 ҳафта ўтиб намоён бўла бошлайди. Бироқ, инкубация даври бир неча кун ёки олти йилгача чўзилиши ҳам мумкин.
Қутуриш грипп каби аломатлар билан бошланади, жумладан:
Иситма;
Мушакларнинг кучсизлиги;
Оғриқлар.

Бу асосий белгилари ташқари яна тана ҳароратининг 37 °C гача кўтарилиши, руҳий тушкунлик, уйқунинг бузулиши, уйқусизлик, безовталик, тишланган жойда оғриқлар (яра тузалган бўлса ҳам) қайд қилиниши мумкин. Вирус марказий асаб тизимини шикастлашда давом етиши сайин, касаллик икки хил турда ривожланиши мумкин.

ҒАЗАБЛИ ҚУТУРИШ
Ғазабли қутуриш ривожланган одамларда ҳаддан ташқари ҳаракатчанлик ва агрессия кузатилади. Бошқа аломатларга:
Уйқусизлик;
Безовталик;
Тартибсизлик;
Ташвиқот;
Галлюцинациялар;
Кўп сўлак оқиши;
Ютиш билан муаммолар;
Сувдан қўрқиш.