Ўқув бўлими Автомобиль йўлларида ишлар сифати назорати, назоратчи мухандислари малакасини ошириш йўналишининг

Organik bog’lovchi moddalar haqida ma’lumot.
Organik bog‘lovchi moddalar nafaqat yo’l qurilishida, balki sanoat korxona maydonlari, yo’lka qurilishlarida, tombop va gidroizolyasiya ashyolari ishlab chiqarishda hamda radioaktiv nurlardan saqlanishda keng ishlatiladi. Respublikamizda ishlatilayotgan bitumlarni 60–70 % yo’l qurilishiga, 20–24 % umumiy qurilishga, 5–7 % tom yopish ishlariga, 1–2 % maxsus ishlarga sarflanadi. Organik bog’lovchilarning afzalligi ular tosh ashyolar bilan yaxshi yopishadi, ularning sirtida nam va zararli muhitlarga chidamli parda hosil qiladi, xohlagan quyuklikda tayyorlab ashyoning yuzasiga surtish yoki shimdirish mumkin, bog’lovchi sifatida mayda va yirik to’ldirgichlarni o’zaro yopishtiradi, shu bilan birga yaxlit, zararli muhitga chidamli buyum hosil qiladi.
Organik bog’lovchilar turlari, xossalari, ishlab chiqarish usullari
Organik bog‘lovchilar asosida tashkil topgan asfaltobeton yo‘l qoplamalari elastik materialdan iborat bo‘lib, transport vositalari qatnovi natijasida vujudga keladigan shovkinni kamaytiradi, transport xarakati xavfsizligini ta’minlaydi. Organik boglovchi materiallar deb, issik-sovuk ta’sirida fizik-mexanik xossalarini uzgartirib, yukori molekulali birikmalardan xosil bulgan tabiiy yoki sun’iy, kattik, plastik, xamda suyuk bulgan moddalar gruppasiga aytiladi.
Organik boglovchi materiallar, qanday xom ashyodan olinganligiga qarab, bitumli va katronli xillarga bo’linadi.
Organik boglovchi materiallar yo’l qoplamasini qurish, yo’lkalar, maydonlar, tomga yopiladigan rulon va gidroizolyasion materiallar, beton va metallarni zanglashdan saqlash, hamda radioaktiv nurlanishidan saqlash uchun keng ko’lamda qo’llaniladi.
Tabiiy organik boglovchi materiallar qadimdan ma’lum bo’lib, 4000 yildan, Vavilon hamda Misrda qurilish materiali sifatida ishlatib kelingan.
Organik bog’lovchilar turlari, xossalari, ishlab chiqarish usullari.
Yangi tog jinslari, ya’ni ohaktoshning topilishi bilan asfalt materiallarni qo’llash birmuncha kamaydi, lekin 17-chi asrdan boshlab, asfaltga yana qiziqish boshlandi. SHu orada Eron, Kuba, SHveysariya hamda Fransiya mamlakatlarida asfalt qatlamlari aniqlandi. Yo’llar, ko’priklar qurishda asfalt keng qo’llanila boshladi.
Bizning mamlakatimizda 1925-1927 yillardan boshlab organik boglovchi materiallarni ishlatish ustida xar xil ilmiy ishlar olib borildi. Ilmiy ishlarning natijasida Davlat umumittifok standarti (GOSTlar) vujudga keldi.

•