ЎҚув материаллари

Визуал маълумотларни қайта ишлаш ва робототехника. Робототехника соҳасидаги изланишлар СТ нинг компьютерларни кўриш воситалари, айрим мухитда объектлар устида манипуляция қи­лиш билан таъминлаш мақсадидаги тадқиқотлари таркибига киради. Бу изланишлар уч йўналишда олиб борилади.
- қабул қилувчи элементларни ишлаб чиқариш (айниқса қуриш) ва қабул қилиш тизимидан келган маълумотларни қайта ишлаш;
- манипуляторлар ва уларни бошқарувчи тизимларни яратиш;
- фазода кўчиш ва объектлар устида манипуляция қилиш (фаоли­ятни режалаштириш) эвристикаларини аниқлаш.
Ҳозирги даврда яратилган ЭС айримлари улар қўлланиладиган соҳадаги экспертлардан қолишмайди. Масалан, ДЕС фирмаси компь­ютерларга харидор талабини олдиндан айтиб бериш ва фойдаланувчи талабига мувофиқ компьютер конфигурациясини аниқлаш масалаларида ЭС дан фойдаланишмокда ва ойига фирмага 200000 доллар фойда кел­тирмокда. Бошқа ЭС (PROSPECTOR) 100 млн. долларлик молибден захи­расини аниклаб берди, бунгача хеч бир мутахассис (9 тадан) бу ай­тилган жойда заҳира борлигини тасаввур ҳам қилмаган эди.
2-маъруза. Билимларга асосланган тизимлар тузилиши ва амал қилиши. Эксперт тизимлари


Билимларга асосланган тизимлар. Билимларга асосланган тизимлар шундай интеллектуал компь­ютер дастурлар бўлиб, улар билимлардан ва хулоса процедураларидан фойдаланган ҳолда ечилишда шу соҳа экспертини жалб қилишни зарур қилиб қўядиган масалаларни ечади. СТ соҳасида терминология ҳали тўла турғунлашмаганлиги сабабли, "Эксперт тизимлар" ва "Билим­ларга асосланган тизимлар" тушунчалари эквивалент деб ҳисобла­нади. Билимларга асосланган тизимларда конкрет предмет соҳаси­даги муаммони ечиш қоидалари (эвристикалар) билимлар базасида (жамланмаси) сақланади. Тизим олдига муаммо фактлар мужмал кў­ринишида қўйилади ва тизим шу фактлар асосида билимлар базаси­дан хулоса чиқаришга харакат қилади. Эвристикалар - хулоса қоида­лари бўлиб, улар маълум фактлар асосида ечимни топишга хизмат қи­лади.

Масалан, тиббий ташҳис қўйиш вақтида бемор ҳақида қуйидаги фактлар маълум: юқори харорат, кўз ёшланиши, бош оғриғи. Бу факт­лар бўйича врач беморни грипп касали деб ташҳис қўяди.